De afgelopen jaren hebben we een aantal wereldwijde crises gekend. Talloze indicatoren op het gebied van klimaatverandering, maar vooral de corona-pandemie die een nooit eerder geziene invloed heeft gehad op wereldwijde aanvoerketens.
Dit had te maken met veelerlei factoren die beïnvloedt werden door corona. Een aantal opeenvolgende factoren, die ik graag voor je uiteenzet in de volgende paragrafen. Gevolg door het feit dat dit achter de rug ligt, en waarom dit een enorm probleem is wat je momenteel niet terugziet in winstverwachtingen of beursanalyses.
De invloed van corona op de aanvoerketens
Toen corona een pandemie werd en de wereld razendsnel op slot ging, gebeurden er een aantal dingen. Niemand wist hoe het ging aflopen en de grote bedrijven schoten in hun standaard spastische reflex: annuleren van inkoopopdrachten. Poef! Alles er uit. Niet alleen richting chip-fabrikanten, maar ook richting hun andere leveranciers. Maar het gaat hier vooral om de chip-industrie, die gedomineerd wordt door slechts een aantal megalomaan grote partijen.
Deze industrie werkt traditioneel met keiharde inkoopopdrachten, zgn. NCNR-opdrachten: non-cancellable, non-returnable. Maar voor hun eigen voordeel gebruiken ze wel degelijk verwachtingen, de zgn. “forecasts”. Die bestaan meestal uit 3 delen en kijken een jaar vooruit, soms 2 jaar.
Het eerste deel is de “fixed” periode. In deze periode is een verwachting feitelijk een inkoopopdracht en geldt volledige wederzijdse verplichting. De verplichting tot afname van de producten, en de verplichting tot leveren. Dit is een periode van een aantal weken. Daarna volgt traditiegetrouw een periode van enkele maanden waarin er sprake is van flexibiliteit. Bijvoorbeeld dat je mag schuiven met orders, maar de totale verwachting wel verbruikt in een tijdsperiode van 12 maanden. Dit is de Limited periode.
Alles na deze periode is zuiver “ter informatie”. Hier staan de meest fantastische getallen in bij de fabrikanten om te laten zien hoe vol hun orderboek is. Maar daar komen we straks op terug…
Deze forecasts werden meteen leeggehaald. De “informatie” periode gaat naar 0, de “limited” periode wordt uitgeschoven en de leveringen voor de komende weken…Tsja, die gaan door.
Na enkele weken werd de soep niet zo heet gegeten als die werd opgediend. Dat wil zeggen: de impact van de pandemie was enorm, maar de steunmaatregelen ongekend. In plaats van vraaguitval zien we juist een enorme toename van de vraag. Nieuwe telefoons, beeldschermen, laptops, tablets, televisies, netwerkapparatuur en de hele IOT-hype gingen los. Mensen hielden geld óver in plaats van dat ze het tekort kwamen.
Het was gekkenhuis bij de chipfabrikanten: orders werden geplaatst, de forecast werd weer gevuld. En ondertussen moesten veel fabrikanten lange tijd sluiten vanwege beperkende maatregelen. En zelfs als ze niet moesten sluiten hadden ze te maken met een hoog ziekteverzuim. De leveringen waren beperkt.
Het zweepeffect steekt de kop op
Als gevolg van het uitblijven van leveringen en de beperkte zichtbaarheid in de keten, gingen klanten massaal orders plaatsen. Het aantal componenten wat nodig was, was enorm. En de productiecapaciteit beperkt. De levertijden liepen daarmee snel op, tot soms wel 2 jaar.
Dit zorgde er voor dat de transparantie in de keten nagenoeg nul werd: je weet niet wat je wanneer gaat krijgen. En men gaat massaal in de andere zakelijke reflex: méér bestellen. Want misschien krijg je dan meer prioriteit of kan er een deel eerder geproduceerd worden.
Het gevolg laat zich raden: de orders worden geplaatst vér voorbij de zichtbare horizon van de klant. Want ook de klanten van de klanten gooien extra producten in de forecast. En uiteindelijk denkt iedereen van alles nodig te hebben.
En dan steekt de volgende crisis de kop op, met wederom een tweeledig effect. Een energiecrisis als gevolg van een oorlog. Dit zwiept de inflatie nog verder op dan het corona-effect al deed. En men stopt met het kopen van producten.
Maar het vervelende is: je ziet dat nu nog niet terug in de cijfers van bedrijven. Recordaantallen producten worden verkocht, vooral dure producten die ver vooruit besteld zijn. De ene na de andere autofabrikant meldt recordcijfers. Want opeens worden alle componenten (chips en aanverwanten) massaal wél geleverd.
Orders worden geannuleerd of uitgeschoven, waardoor er ruimte is voor andere producten om geproduceerd te worden. De wachtlijsten worden dus snel korter. Maar producten die niet verkocht worden, en wel ingekocht moeten worden, komen op voorraad te liggen.
Dit kost bedrijven veel geld, wat niet geïnvesteerd kan worden. Het is dood geld, wachtend op producten om in te bouwen. Maar die schuiven uit en uit. Het gevolg? Er worden geen nieuwe opdrachten geplaatst, of in ieder geval véél minder dan wat er aan leveringen uit gaat. De backlogs (achterstanden) worden in recordtempo afgewerkt en de druk op de keten neemt af. Het is een leeglopende ballon.
Het teruglopen van wachttijden en het produceren van meer auto’s en dergelijke is een tijdelijk effect: men verkoopt nauwelijks nieuwe (relatief gezien) en de orderboeken blijven leeg.
Maar de gemiddelde beursanalist en “experts” zien dit niet – en zullen straks zeggen “we zagen het niet aankomen”. Terwijl éxact hetzelfde gebeurde in iedere andere crisis, met als laatste wereldwijde fenomeen de kredietcrisis. Ook toen zijn er bedrijven over de kop gegaan door de enorme hoeveelheid kapitaal wat opgesloten zat in de voorraden. En ook nu gaat dat gebeuren.