Het zijn turbulente tijden in de wereld. Niet alleen (geo)politiek, waar ik mijn licht niet op zal laten schijnen. Maar ook in de wereldeconomie. De Westerse wereld is bezig met “China een hak te zetten”, en de oosterse wereld is volop bezig de schade in te lopen van vroeger. Snelle ontwikkelingen in diverse landen volgen elkaar nog sneller op, in een poging om niet te afhankelijk te zijn van een bepaald regime.
Aan de andere kant zitten we mogelijk aan de vooravond van een grote(re) financiële crisis. Wie het weet mag het zeggen. En hij (of zij/x/etc) die het geweten heeft zal dat later van de toren blazen. Immers, er zijn altijd Orakels die later in het nieuws komen omdat ze iets goed hadden voorspeld. Net als een octopus met voetbal.
Maar goed. De economische crisis. Een China die te kampen heeft met deflatie, instortende huizenmarkt en in toenemende mate isolatie én expansie. Isolatie ten opzichte van het traditionele machtsblok in het westen, maar expansie in Afrika en Zuid-Amerika.
In Europa hebben we om te gaan met afnemende vraag naar investeringen. Minder auto’s, minder huizen, minder nieuwe elektronica. Allemaal tegelijkertijd.
En op hetzelfde moment rapporteren diverse fabrikanten (van bijvoorbeeld auto’s) recordwinsten. Nog nooit wisten ze zoveel auto’s te verkopen. Maar daar zit de crux: ze verkopen ze niet. Of tenminste: de verkopen zijn al eerder gerealiseerd, maar de levering vindt pas veel later plaats.
En hier zit weer een link met andere landen en de leveranciersketen. We hebben te maken gehad met een enorme componentencrisis. Passieve en actieve componenten op printplaten om precies te zijn. De grote chipfabrikanten kregen het niet bijgewerkt en de achterstanden liepen enorm op. De langste levertijd in mijn leveranciersbestand liep op tot 80 weken. Zelfs een olifant die bezwangerd werd bij het plaatsen van de inkoopopdracht zou al bijna bevallen zijn bij de levering!
Maar, toen kwam de inval in Oekraïne. Het (markante) begin van een ommezwaai. Een journalist zou zeggen dat het hier begon, iemand mét verstand van zaken wist dat het al eerder aan de hand was.
Klantorders worden geannuleerd. Voorraden blijven bestaan in de keten. Als ze aan het eind niet gebruikt worden, liggen ze ergens.
En daar kom je op een stukje wat je zelden tot nooit hoort in een artikel op, pak ‘m beet, IEX.nl. De book-to-build ratio.
Nee, op (populaire) blogs en nieuwssites heeft men het over de winst. Of cashflow, of bij gebrek aan nieuws “een technische analyse”. Allemaal geleuter. Het gaat om de book-to-build ratio.
Een markt om uit weg te blijven: distributie van elektronica
De keten van elektronica is zeer complex. Platgeslagen ziet deze er als volgt uit:

In werkelijkheid is het complex. Er zit niet alleen zand in uiteraard, maar ook andere elementen. Goud, platina, diverse kunststofharsen, germanium, gallium en nog wat ium’s. Complexe bewerkingen vinden plaats in foundry’s waar wafers gemaakt worden en soms wel tientallen processtappen ondergaan. Die gaan uiteindelijk naar de distributeur toe en die levert de componenten aan “EMS” bedrijven: Electronic Manufacturing Service providers. Ofwel: een samensteller van printplaten en dergelijke. Die leveren het naar een eindfabrikant die er een product van maakt.
Voorbeeld: met een serie chips en passieve componenten op een printplaat wordt het moederbord van een Playstation gemaakt. Dit wordt aan Sony geleverd en met een behuizing en voeding erbij kun je een Playstation samenstellen. Met een aantal sensoren (in de controller) heb je vervolgens een bruikbaar product.
Maar, in deze keten zitten een aantal partijen met héél véél macht. Die zijn te vinden aan het eind van de keten bij eindproducenten als een Apple of Sony. Maar ook bij de foundry’s (TSMC, GlobalFoundries of UMC) of IDM’s (zoals Intel, Samsung, TI, Microchip) vind je veel macht. En als je heel veel intellectueel eigendom hebt maar geen eigen fabriek (“fabless”) kun je ook nog wel wat doen, mits je Nvidia of AMD heet.
De componenten suppliers, ofwel distributeurs zoals een Avnet of Arrow Electronics zitten er tussenin. Miljardenbedrijven, die maar één belang hebben: het verkrijgen van de exclusiviteit om een bepaald merk weg te mogen zetten in een bepaalde regio. Zo hebben de jongens (en dames) van Avnet de exclusiviteit op AMD, en Arrow de exclusiviteit op TI en Intel.
Daar betalen ze grof geld voor. Zij verdienen er meer geld mee, zolang het goed gaat. Voor de machthebbenden in deze keten is het een zegen. Geen direct contact met klanten, geen lastige vragen en geen voorraadposities. Je produceert, je levert. In tijden van crisis geef je aan dat alle opdrachten “Non Cancellable, Non-Returnable” zijn. En in tijden van overschot duw je het naar binnen, omdat het kan. Het staat in je contract.
De distributeurs blijven echter zitten op de zweep. Ze merken het vrijwel direct als de eindklant geen (of minder) vraag heeft naar producten. En als er opeens teveel vraag is kunnen ze ook niet leveren, want er is simpelweg niet meer capaciteit om meer te produceren. Je “upwards margin” wordt dus ook bepaald door de capaciteit van een ander. Gevaarlijk.
Zoals ik zei, interessante tijden. Een jaar geleden waren componenten niet aan te slepen. Alle “slots” waren vol en iedere verstoring in de keten was voelbaar. Vanaf begin dit jaar begon de vraaguitval. Als vrij snel resultaat stopten eindklanten te bestellen. De distributeurs stopten met bestellen bij de fabrikanten en de foundry’s liepen droog.
Dat valt niet meteen op: hier komt de eerder genoemde “book-to-build”-ratio om de hoek kijken. Ze lagen immers nog maanden achter en konden nog maandenlang volle bak doorproduceren. Zie daar opeens ook de grote records van de grote autofabrikanten. Opeens kwam alles weer beschikbaar.
Maar het is een opzweepeffect: In eerdere jaren is méér besteld, want het komt toch niet. Denk aan een douche in een hotel die maar niet warm wordt (bij mij tenminste echt áltijd!). Je draait de douche nog wat warmer. Het wordt warmer, na een poosje. En dan bloedheet! Argh!!!
De autofabrikanten produceren als een dolle. En alle andere fabrikanten ook. Oude leveringen worden gedaan en het geld stroomt binnen. Maar: er worden géén nieuwe bestellingen geplaatst.
De waarde van de outlook vs. jaarcijfers
De jaarcijfers van veel bedrijven zullen dit jaar aardig zijn. De achterstanden worden ingelopen. Maar het orderboek blijft leeg.
Zolang de achterstand groot blijft is er weinig aan de hand. Zo heeft ASML nog opdrachten tot járen vooruit. Een jaar lang een book-to-build ratio hebben van 0 is dus geen ramp. Zolang deze maar weer groter is dan 1 tegen de tijd dat je achterstand is ingelopen.
Bij distributeurs van componenten gaat dit hele circus sneller. Vraaguitval was acuut en ze hebben tot afgelopen zomer nodig gehad om achterstanden in te lopen. Sterker nog, ik kan je een paar componenten noemen waar de achterstanden pas in mei volgend jaar zijn ingelopen.
Maar de voorraden in de ketens zijn enorm. Nieuwe bestellingen blijven uit, en onvrede ontstaat richting distributeurs omdat ze opeens “alles over de schutting gooien”. Het is geen uitzondering in mijn werkveld dat er meer dan 1 jaar aan voorraden ligt. Bizar, maar het logische gevolg van een enorme backlog en acute vraaguitval.
Stel je voor dat we 100 systemen per maand maken van “iets”. De markt heeft je gedwongen om 18 maanden vooruit te bestellen. Het gevolg: je hebt 1800 stuks in bestelling staan. Gedwongen, hoor ik je denken? Ja: gedwongen: je plaatst op bestelling wat je wilt hebben en alles staat op “allocatie”. Met andere woorden: je weet niet wat je wel krijgt. Een uitstekende manier om er voor te zorgen dat iedereen méér besteld dan noodzakelijk. Dan krijg je wellicht iets…Maar ik val in herhaling.
Echter, gedurende die 18 maanden valt de allocatie weg. Bam, je krijg 1800 stuks binnen. Lekker man, we kunnen vooruit! Maar: de markt is omgeslagen. De “move-rate” gaat van 100 stuks naar 10 stuks. Wat eerst 18 maanden was, is nu 180 maanden. 15 jaar. Opeens is 1 jaar voorraad niet meer zo ondenkbaar.
Met de voorraden in de keten gaan klanten orders annuleren. Distributeurs blijven er mee zitten. Zeker, veel orders zijn niet te annuleren of te verschuiven. Maar klanten in de betalingsproblemen brengen (of over het randje duwen) is ook niet goed voor je business. Je blijft er dus mee zitten, en nieuwe orders worden niet geplaatst.
Dan kún je hopen dat de markt weer aantrekt. Je onverkochte voorraden worden wellicht verkocht. Maar ondertussen draaien de foundry’s op een laag pitje. En voor je het weet zitten we weer met enorme achterstanden, omdat er al jaren niet is geïnvesteerd in nieuwe capaciteit.
En dat, beste lezer (als je het tot hier hebt gered in dit warrige verhaal: kudo’s!) is wat zich voltrekt in de wondere wereld van Avnet’s en Arrow.
(overigens verbaast het me dan ook om de nutteloze adviezen te lezen van de “analisten”, die volgens mij nog nooit een chip van dichtbij hebben gezien. Dat gezegd hebbende: bovenstaande is géén beleggingsadvies.)