Zoals de vaste lezers inmiddels wel weten ben ik niet alleen een cijfernerd en bereken ik graag alles wat los en vast zit. Ook gaat niet alles om geld, zelfs niet op dit blog. Nee, ik ben ook een absolute boomknuffelaar en waar het mogelijk is probeer ik zo goed mogelijk op mijn totale energieverbruik te letten.
Let hier op de term “totale energieverbruik”. Dit gaat verder dan alleen het elektriciteitsverbruik en/of het gasverbruik maar omhelst ook de energie die ons huishouden verbruikt om ergens te komen met de auto. Dit hou ik namelijk allemaal bij en mijn excelsheets rekenen alles terug naar kwh. Dus ook gas wordt omgezet in kwh (via de verhouding 1:10, dus 1 m3 gas staat equivalent voor 10kwh) en benzine met 1:8,9.
Op deze manier heb ik ons energieverbruik bepaald. Hieruit komen sommen die aanzienlijk hoger zijn dan je normale stroomverbruik. Zo was ons finale energieverbruik in 2020 maar liefst 27.050 kwh! Maar 2020 is niet 2021. Er zijn grote verschillen. Zo waren we in het eerste kwartaal van 2020 verhoudingsgewijs weinig thuis. De pandemie & lockdowns begonnen immers pas in de loop van dat kwartaal. Ook had het geen invloed op de werkzaamheden van mijn vrouw, zij werkt namelijk in een ziekenhuis en is dus gewoon aan het werk gebleven (op locatie).
Anderzijds zijn we nu vrijwel altijd thuis: ik werk vanuit huis en mijn vrouw heeft zwangerschapsverlof. Dit betekent dat we A. nergens meer komen en B. simpelweg meer thuis zijn. Maar dit laatste heeft bij ons nauwelijks effect op het energieverbruik van ons huishouden, simpelweg omdat de woning altijd dezelfde temperatuur heeft.
Bovenstaande grafiek toont keurig het verschil: de categorie “vervoer” is in elkaar gestort. Er is dit jaar nog maar 1x getankt. Ook is ons gasverbruik naar beneden gegaan en zelfs behoorlijk spectaculair: -40% in absolute nummers. In relatieve getallen is de daling nog spectactulairder omdat 2021 tot nu toe een stuk kouder is dan 2020: tot nu toe zijn er 16,5% meer “graaddagen” geweest dan in 2020. Het enige verschil kan dus ontstaan zijn door het stoken met de airco.
Dit verschil is (1 jan-29 maart) goed voor 190m3 gas. Een kuub gas kost mij 0,77 EUR, ofwel 146 EUR. Hier staat tegenover dat ik 1425kwh méér elektriciteit heb verbruikt. Dit kost 313 EUR. Maar wacht. Hé! Stoken met de airco leverde toch juist geld op?
Klopt. Wat je hier ziet gebeuren is een flinke toename van het verbruik door een aantal externe factoren die niets te maken hebben met verwarmen. We hebben namelijk begin februari een baby gekregen. En dat heeft zijn invloed op de volgende factoren: 1. Dagelijks “rondje steriliseren” van alle flesjes, kolfdingen etc. Dit is maar 5 minuten op 1000W, maar sinds geboorte dus al wel 5kwh. 2. In de maand februari hebben we (flink) bijgestookt op de slaapkamers ivm. de koudegolf. Dit was bijna 200kwh in een week. 3. Meer wassen. Gewoon véél méér. Gedeeltelijk doordat de Baby er is, gedeeltelijk omdat Zoon en Oudste Dochter weer naar school resp. opvang gaan en daar worden ze viezer. Er draait dus elke dag een wasmachine. Dit is ~2kwh per dag. 4. De vaatwasser is sneller vol doordat we uitgebreider koken en thuis lunchen (tov. Q1-2020). Dit scheelt 5kwh per week. 5. 3x per dag koffiezetten ipv. 1x per dag. Koffieapparaat is 900W, en staat 40 min. aan per keer. 1200wh per dag dus, over 3 maanden gemeten is 72kwh in 1 kwartaal.
Bovenstaande verklaart dus reeds ~400kwh aan extra verbruik.
Enfin: netto hebben we bijna 30% minder energie verbruikt dan hetzelfde kwartaal vorig jaar. Van het totaalverbruik (7213kwh) hebben we er 1769 zelf opgewekt: bijna 25%. Het doel voor dit jaar is om 25% minder energie te vebruiken dan in 2020 – en daarmee zouden we dan ongeveer 50% zelf produceren. Niet slecht toch?
De Geldsnor woonde niet altijd in zijn luxueuze onderkomen waar hij nu woont. Nee, eerder woonden we in een ander onderkomen. Ons huidige huis is vanaf de bouw (eind jaren ’90) zeer goed geïsoleerd, maar ons vorige huis was dit niet. De muren waren niet geïsoleerd, het dak niet, de vloer niet. Warm gestookt met een enorme ketel die witte rook blies.
Op het moment dat wij de woning betrokken hebben we meteen een aantal maatregelen genomen: gedeeltelijke vloerverwarming (in de keuken) en een houtkachel geplaatst. En uiteraard begonnen met het bijhouden van cijfertjes!
Gasverbruik in m3, per maand.
Zoals in ieder huishouden in Nederland verstookten wij veruit het meeste gas in de winter en vrijwel niets in de zomer. In augustus 2019 verkochten we deze woning en loopt dit lijntje dus naar 0. Ook zie je een vrij grote variatie van jaar op jaar, zonder dat dit de trend verstoort. In m3 per jaar ziet de grafiek er zo uit:
Bovenstaande gegevens zijn echter weinig behulpzaam: het gasverbruik is namelijk vooral afhankelijk van het weer. En uiteraard van ons gedrag, maar we gaan er even vanuit dat ons gedrag min of meer hetzelfde is gebleven. We stookten in de winter vrij veel op hout, en hebben dat altijd gedaan. Maar om dit beter te plotten, gaan we even kijken naar de “stookhalfjaren”: de periodes van oktober tot maart:
Dit verandert al iets. Je ziet dat het gasverbruik fors hoger is in 2016 dan in 2015. Dit komt omdat het seizoen 2015-2016 sterk vertekend wordt door de geboorte van mijn zoon in november. Leuk feitje: je ziet het in 2018-2019 NIET oplopen, terwijl in november 2018 mijn oudste dochter geboren is. Wat is hier aan de hand?
De oranje lijn toont de gemiddelde temperatuur van de winter, de blauwe staven zijn nu het gasverbruik. In 2014 was de winter zéér zacht, wat direct vertaalt werd in een zeer laag gasverbruik voor ons doen. Maar je ziet verder dat de correlatie wat zoek is. De winter van 2018 was aanzienlijk koeler, maar het gasverbruik lager. Dus nogmaals: Watskeburt?
Isolatie, da’s watskeburt!
Goed, we gaan naar mijn favoriete rekenmethode: graaddagen. Er is namelijk een relatie tussen het gasverbruik en de temperatuur. Het is ook hieraan dat je kunt zien of iets wel of niet effect heeft. Eerst schets ik de maatregelen die we hebben genomen. 2012: zolder geïsoleerd. Kosten ~500 EUR (zelf gedaan) 2014: 3 kozijnen vervangen (van dubbel glas naar HR++, noodzakelijk vanwege mankement: 4300 EUR) 2017: Overige kozijnen vervangen inclusief voordeur, 5300 EUR 2017: Spouwmuurisolatie (138m2), 1953 EUR en vloerisolatie (55m2) 1485 EUR 2017: verbouwing hal & bijkeuken, 400 EUR toe te rekenen aan “vloerverwarming”. Totale kosten: 13.938 EUR
Het vervangen van de kozijnen in 2014 had een kostenpost van 1500 EUR voor bouwkundige ingrepen (stalen balk) en een smaakelement (glas-in-lood) van 600 EUR in zich. Hiervoor gecorrigeerd komt de totale kostenpost uit op 11.838 EUR. Bedenk wel dat dit inclusief een politie-keurmerk voordeur is.
Onderstaand zie je de invloed die dit heeft gehad op de stookkarakteristieken van de woning. Dit is dus gecorrigeerd voor weersinvloeden. Er is een forse stijging in en na 2015. Dit komt zoals geschetst door de geboorte van onze zoon. Door zijn geboorte was ook Lieftallige Echtgenote heel veel thuis in die periode. En het betekende tevens dat we minder hout verstookten. Na 2015 zie je dat het stookgedrag aanzienlijk gewijzigd is. In 2016 is dit nog de invloed geweest (of gebrek aan invloed) van het zwangerschapsverlof, waardoor we simpelweg meer van huis waren.
In het voorjaar van 2017 hebben we de overige kozijnen vervangen, de bijkeuken verbouwd (en daar vloerverwarming toegepast), de hal verbouwd (met vloerverwarming), de vloeren geïsoleerd en de muren geïsoleerd. Vanaf het stookseizoen 2017 zie je dus een groot verschil met 2016: in de periode van 1 oktober 2016-maart 2017 (dus ongeïsoleerd!) was het gasverbruik 67,4% hoger dan na isolatie.
67,4% lager? Wow!
Dat dacht ik ja! 67,4% lager is enorm. Waar de oude winters nog iets meer dan 0,6m3 per graaddag opleverden, zakte dit tot 0,365 en zelfs 0,31 in 2018 en 0,302 in 2019. In die laatste jaren hebben we echter geen aanpassingen meer gedaan aan de woning. Ik ga dus uit van een gemiddelde van deze 3 jaar: 0,326m3 per graaddag.
Op mijn locatie heb ik ongeveer 3000 graaddagen per jaar. De besparing is zoals berekend ~0,284 per graaddag. 3000 * 0,284 = 852 m3 per jaar. In euro’s is dat omstreeks 650 EUR per jaar. Da’s een forse besparing.
Toegegeven: er stond een flinke investering tegenover. Met een besparing van 650 EUR per jaar kost het iets meer dan 18 jaar om weer op 0 EUR uit te komen. Maar de besparing gaat daarna gewoon door en kost niets meer. Bovendien is het comfort van de woning echt énorm toegenomen. Niet alleen in de winter, maar ook in de zomer. Dit is echter niet in geld uit te drukken.
Of 18 jaar een goede terugverdientijd is moet ieder voor zich bepalen. Of momenteel de isolatie goedkoper is of duurder kan ik ook niet zeggen. Zelf zou ik het direct nog een keer doen – maar het feit is dat wij inmiddels in een ander huis wonen met een stookgedrag van <0,2m3 per graaddag. Daar ga ik weinig aan kunnen verbeteren (behalve stoken met de airco).
Ons gezin, bestaande uit 5 personen, douchet en baddert regelmatig. De kinderen gaan 1x per week in bad (en douchen alle overige dagen), wij douchen (vrijwel) elke dag. Alleen als er iemand écht te moe is (wat met kleine kinderen wel eens voorkomt) slaan we het douchen een keertje over. Maar dat is op 1 hand te tellen.
En uiteraard, zoals je van mij zou verwachten, wordt alles bijgehouden en kan ik zéér nauwkeurig zien hoeveel gas er verbruikt wordt. Daarmee kan ik duidelijk inzichtelijk maken wat de impact is van douchen of in bad gaan en de impact van hoe lang je douchet.
Hierboven zie je ons gasverbruik op maandag 15 maart. De kleine piekjes gedurende de dag is het pakken van warm water: na het ontbijt en lunch om de tafel schoon te maken en nog een paar keer het uitspoelen van flesjes. Iets na 17 uur ben ik gaan koken, en daarna zijn de kinderen onder de douche gegaan. Verbruik: ongeveer 0.14m3 gas. Later op de avond zijn wij om de beurt onder de douche gesprongen. Het wordt gemeten in tijdvakken van 5 minuten. Om 22:05 was het 0.241m3 en vijf minuten later nog eens 0.228m3. De douche heeft lang en hard aangestaan, blijkbaar.
De dag ervoor zijn de kinderen in bad geweest, ’s avonds heeft Lieftallige Echtgenote gedouchet en een stuk later ikzelf:
Duidelijk te zien is hier dat de ochtend een stuk kouder was en de verwarming af en toe aansprong om bij te verwarmen. Ook het “after lunch” piekje is goed te zien, evenals het koken om 17:00.
Als je de 2 grafieken met elkaar vergelijkt is duidelijk te zien dat het in bad doen aanzienlijk meer gasverbruik oplevert dan het douchen van de kinderen: 0.35m3 (optelsom van 3 tijdvakken van 5 minuten) versus 0.14m3. Lieftallige Echtgenote heeft 0.23 m3 gas verbruikt bij het douchen en ik was snel klaar met 0.11m3 gas.
Vrij doorgerekend betekent dit het volgende, per week & per jaar: Kinderen douchen: 0.14* 6 = 0.84m3 per week Kinderen in bad: 0.35m3 per week Totaal kinderen: 1.19m3 gas per week Lieftallige echtgenote douchen: 0.22m3 *7 = 1.54m3 per week Snor douchen: 0.12*7 = 0.84m3 per week Totaal Huize Geldsnor: 3.57m3 gas per week.
20% van ons gasverbruik is voor douchen & bad
Op jaarbasis is het verbruik van ons douchegedrag 185.62m3, ruim 20% van ons verbruik. Toegegeven, in de zomer is het verbruik iets lager omdat het water minder verwarmd hoeft te worden (het komt met een hogere temperatuur de ketel in omdat de bodem warmer is dan in het voorjaar/eind van de winter). Maar ik sluit niet uit dat wij zelf af en toe ook nog in bad gaan. Gemiddeld zal het wel aardig uitkomen. Dat betekent dat wij op jaarbasis ongeveer 150 EUR kwijt zijn aan warm water. Dát vind ik heel aardig meevallen. We sturen dan ook niet direct op korter douchen. Wel op gedachteloos en zinloos lang er onder staan. Bewust genieten van de warme douche is uiteraard geen probleem. Zelf douche ik steeds korter en kouder. Niet zozeer om te besparen, maar gewoon omdat ik dit lekker vind.
Overal hoor je tegenwoordig de roep om waterstof als oplossing voor de energietransitie. Nu hoor ik je denken: wat heeft dat met financiën te maken? Welnu: wie denk jij dat het bedrog gaat betalen?
Waterstof is een prachtig goedje: een hoge energiedichtheid en eenvoudig te maken. Pak een kuub water, hang er een positieve en een negatieve pool in (een elektrische pool, niet iemand uit Polen!) en vang de gassen die ontstaan op. De een is zuivere zuurstof, de ander is waterstof. Stop dit in een tank en je kunt het eeuwig opslaan.
Op het oog is het heel logisch om waterstof in te zetten om overschotten van de elektriciteitsproductie te gebruiken om hier waterstof van te maken. Het balanceert het netwerk zodat je geen grote pieken of dalen hebt. Het is groen, want de stroom hield je anders over en gaat dus verloren.
Maar: er zijn een paar nadelen. En die worden doorgaans niet belicht.
Waterstof is heel erg inefficiënt om te maken. Bij het splitsen van water in zuurstof en waterstof gaat energie verloren. Dat ga je met onderzoek niet echt verbeteren, het is inherent aan de reactie omdat je de banden tussen de moleculen verbreekt. En dat kost energie, en zal altijd energie blijven kosten.
Uiteindelijk met alle verliezen (elektriciteitsproductie – waterstof – opslag – elektriciteitsproductie) heb je grofweg 4x zoveel energie nodig als de waterstof oplevert. Je hebt dus 4x méér windturbines en zonnepanelen nodig om dezelfde hoeveelheid waterstof te maken. Dus het is niet echt een oplossing voor mensen die niet houden van windturbines.
Een elektrolyser is heel erg duur. Het schijnt ongeveer 1.25 EUR per kw vermogen te kosten. Een elektrolyser van 1 gw kost dus 1.25 miljard EUR. De Nederlandse “grid” vraagt een vermogen van ongeveer 20GW. Deze wil je draaiende houden en zal dus óók draaien in de praktijk wanneer het niet waait.
Waterstof is NIET te gebruiken in het netwerk van gas wat we rijk zijn in Nederland. Waterstof is het kleinste molecuul wat er is en lekt dus veel meer weg dan het grotere methaangas (aardgas) wat er nu doorstroomt. Bovendien: wie gaat de aanpassingen betalen van A. het netwerk en B. kookplaten en CV-ketels? En denk je dat dit goedkoper en eenvoudiger is dan het aanpassen van het elektriciteitsnet?
Er is géén overschot van groene elektriciteit op dit moment, of in de nabije toekomst.
Het implementeren van waterstof vertraagt de transitie vanwege de nodige aanpassingen aan netwerk en randvoorwaarden.
Waterstofauto’s kunnen niet zomaar tanken. Ten eerste is het duur, ten tweede kunnen de stations niet overal geplaatst worden en ten derde duurt het tanken lang. Jep. Het duurt lang: nadat je voorganger getankt heeft moet het station eerst weer voldoende druk opbouwen, wat tot 20 minuten kan duren…
Maar waarom willen “ze” het allemaal dan?
Het is altijd belangrijk om te kijken wat de achterliggende mogelijke belangen zijn. Milieuclubs verwijt ik onwetendheid. De grotere industriële partijen zoals Shell, Gasterra en energiebedrijven hebben andere belangen. Zij verkopen gas en willen dat blijven doen, zo lang het kan. Door in te zetten op waterstof als vervanger van gas blijven ze óók in de toekomst relevant en blijven ze langer relevant voor de huidige “oplossing”: gas. Ondertussen slurpen ze miljarden aan subsidie op voor hun eigen business model wat daardoor automatisch NIET terecht komt bij échte oplossingen. Een deel van die “echte oplossingen” zijn in dit kader niet de verkopers en producenten van zonnepanelen en windturbines. Ook zij hebben een belang bij een grotere noodzaak voor hogere pieken om de waterstofproductie op gang te houden. Je moet immers 3-4x zoveel vermogen installeren!
De netbeheerders hebben een ander belang: zij lopen achter in het doen van investeringen om alles elektrisch te maken. Dit is wellicht een goede reden om (enigszins) in te zetten op waterstof.
Waterstof is verder een prima toepassing in de industrie. Je kunt hiermee eenvoudiger hoge temperaturen bereiken dan met elektriciteit. Maar in alle andere gevallen is het energievernietiging.
Wat is dan wél een oplossing?
Allereerst: waterstof zál een rol spelen in de energiehuishouding. Ook al is het heel duur, er zijn best verdienmodellen te bedenken waarbij waterstof geld oplevert omdat het heel snel piekvermogen kan leveren (waar veel voor betaald wordt door de netbeheerders) en snel vermogen kan opnemen (bij overschotten, waar óók veel voor betaald wordt).
Dat is ook een hele goede en gezonde rol, met een prima business model. Dit is ook heel anders dan de waanzin van het maken van windmolenparken voor enkel en alleen waterstofproductie.
De oplossing ligt gedeeltelijk in het probleem: het vermogen is niet langer vraaggestuurd. “Vroeger” volgden centrales de vraag. Een basisvermogen wordt op de plank gelegd door Borssele (want kerncentrales draaien nu eenmaal voluit) en daarna door kolencentrales. Gascentrales zijn beter in het opvangen van pieken en zorgden voor het laatste stukje.
Die markt is nu anders: het is aanbod-gestuurd. Zonnepanelen en windturbines leveren gewoon en hebben geen “marginale kosten”. Draaien is net zo duur als niet draaien. Tenzij de stroomprijs negatief is, dan schakel je ze uit. Het best kun je dus de vraag ook laten sturen door de prijs. Auto’s en warmtepompen zijn in staat tot het opnemen van relatief grote vermogens. Bij warmtepompen werkt dit overigens maar beperkt: het grootste vermogen is nodig in de winter, waar het aanbod in de zomer met name piekt. Maar auto’s zijn een goede oplossing.
Maar ik wil ook verder denken: wanneer gaan er machines op de markt komen die écht slim zijn? Wasmachines, drogers, vaatwassers: laat de machines zelf bepalen (via IoT) of ze aan moeten op basis van de weersomstandigheden (je eigen zonnestroom) of de marktprijs. Hiermee krijg je een automatisch “peak-shaving”, het verlagen van de teruglevering.
Exact hetzelfde kun je doen met airco’s in de zomer. Een slimme airco die ingesteld staat op, laten we zeggen, 22C kan bij uitbundige zonneschijn en verwachtte hoge temperaturen in de avond best tijdelijk terugkoelen tot 20C om op die manier meer vermogen te gebruiken tijdens het goedkoopste moment, zodat er tijdens het duurste moment (rondom het ondergaan van de zon) géén vermogen nodig is.
Berekeningen hieromtrent heb ik nog niet gemaakt (maar vertrouw me, die komen er aan!). Maar het lijkt me een zeer plausibele oplossing. In ons huishouden doen we dit reeds: als de zon schijnt laden we de auto op. Als de auto vol is laten we (indien nodig uiteraard) de wasmachine, droger en vaatwasser draaien. Dit al naar gelang de zon schijnt: als er minder vermogen voorhanden is draait 1 van die apparaten en niet allemaal. Idem dito voor de airco: als het heel warm is buiten (>30C, of eigenlijk als de binnentemperatuur boven de 25C dreigt te komen) gaat de airco binnen aan. Overdag zet ik deze dan iets lager, zodat in de avond er geen vermogen nodig is. Op die manier probeer ik mijn “eigen verbruik” te vergroten en het netwerk niet te belasten door terug te leveren met grote vermogens en later juist weer het afnemen van grote vermogens.
Dit kan ook op grotere schaal en ook industrieel. Maar helaas ontbreekt het daar nu nog aan…
Om bij het begin te beginnen: het idee is sowieso goed. Hoe meer mensen zonnepanelen hebben én de stroom zoveel mogelijk zelf verbruiken op het moment dat het geproduceerd wordt, des te beter. Dus als je zonnepanelen hebt: wassen, drogen & vaatwasser als de zon schijnt.
Zonnepanelen kopen is sowieso al een goed idee: met mijn zonnepaneleninstallatie van 9600wp zit ik op een terugverdientijd van 55 maanden zoals het zich nu laat aanzien. Absoluut niet slecht, lijkt me. Over de levensduur van 25 jaar (althans, de gegarandeerde “lineaire afname”, ze gaan wellicht langer mee!) verdien ik er 46.000 EUR op. Ná aftrek van de initiële investering en zónder rekening te houden met wijziging in tarieven (of saldering, om volledig te zijn).
Enfin, het is niet iedereen gegeven om zonnepanelen te kopen omdat, laten we eerlijk zijn, voor sommige mensen een investering van een paar duizend euro heel veel geld is. Maar van de week viel mijn oog op een reclame van Hallostroom: zij kopen de panelen en jij huurt ze van hen.
Hoe gaat het in zijn werk?
Ik heb op de website van Hallostroom een vorig adres ingegeven. Dit omdat ik op het betreffende adres zélf jarenlang een zonnepaneleninstallatie tot mijn beschikking had en dus weet wat het opleverde in de praktijk en hoeveel panelen er op pasten. Destijds had ik 14 panelen van 275wp en een 3k omvormer (dus maximaal 3000W vermogen). Vervolgens kun je op de website kiezen of je een plan-op-maat wil, of een automatische dakcheck. Ik heb gekozen voor een automatische dakcheck, mede omdat het niet mijn huis (meer) is. Helaas bleek het algorithme te dom of te slim: er kon geen resultaat gevonden worden. Kan kloppen, want op de satellietfoto’s zie je natuurlijk dat er al panelen op liggen!
Dus heb ik het huis van de buren gepakt. Net zo groot, zelfde oriëntatie. Helaas ook hier geen succes! Enfin, lang verhaal kort: ik heb het tóch voor elkaar gekregen om een resultaat te krijgen voor 14 panelen, maar ditmaal op mijn huidige woonhuis. Ik heb de gegevens dus allemaal teruggerekend naar een gelijksoortige installatie.
De Voorgestelde Installatie
Er wordt niet opgegeven hoeveel WP de installatie is, maar wel dat de nieuwe stroomrekening daarmee “0 EUR per maand is”. Men gaat uit van een verbruik van 5000kwh (want dat heb ik ingegeven) en dat zou betekenen dat ik een installatie heb van ongeveer 6000wp. En daar gaat het mis: dit zou uitkomen op 428wp per paneel. Dit is grofweg 30% hoger dan “mogelijk” – en ook aanzienlijk hoger dan de 370wp panelen die ze zelf in de brochure hebben staan. Mijn huidige installatie draait op 330wp per paneel. Gezien deze installatie op het zuiden is gericht (evenals mijn voorbeeldwoning), voorzien is van optimizers (die de output verhogen) en een topmerk-omvormer schat ik de verwachtte opbrengst in als “niet plausibel“.
De Huurkosten van de Voorgestelde Installatie
De kosten voor het huren bedragen 59 EUR per maand. Schappelijk bedrag zou je zeggen. Of niet? Een 6000wp installatie zou ongeveer 6200 EUR mogen kosten, na aftrek van de BTW die je terugkrijgt. In ongeveer 9 jaar (8.75 om exact te zijn) heb je evenveel geld betaald aan je huurabonnement. Maar, zoals gezegd hierboven, is het buitengewoon onwaarschijnlijk dat het werkelijk een 6000wp installatie betreft. De 4620wp mogen ongeveer 4800 EUR kosten. Na 81 maanden heb je dus het volledige aanschafbedrag betaald.
Het abonnement loopt echter 15 jaar. 180 maanden. Je betaalt dus in werkelijkheid 10.620 EUR voor je installatie, ipv. 4800. In die 10620 EUR zit btw, die je niet betaald zou hebben als je direct het bedrag zélf geïnvesteerd zou hebben. Feitelijk betaal je de installatie dus dubbel.
Na 15 jaar mag je de installatie kopen voor “slechts” 35 EUR per paneel: 490 EUR afkoopsom dus nadat je al 10620 EUR betaald hebt, voor iets wat nog geen 4800 EUR had moeten kosten. Daarna heb je wel gratis energie voor 15 jaar – al blijft onvermeld wat er gebeurt met de omvormer, die doorgaans 15 jaar meegaat…
De Opbrengsten & stroomtarieven
Er word zoals eerder gesteld gerekend op een opbrengst van 5000kwh met een installatie van 5180wp. Dit systeem zal in de praktijk waarschijnlijk uitkomen op 4600-5000kwh per jaar. Die 400kwh verschil is 92 EUR per jaar, of 7,7 EUR per maand.
Screenshot van de website van Hallostroom
De werkelijkheid is iets weerbarstiger. Ten eerste rekent Hallostroom (overigens heel transparant) met 0.23 EUR per kwh. Dat de kosten worden afgerond op 96 EUR per maand ipv. 95.80 vergeef ik ze. Een realistischer prijs is echter 0.21 EUR per kwh. Variabel kun je het momenteel krijgen voor 0.206, “vast” voor 0.215. Enfin, met de waarheid in het midden:
Ai. Inmiddels voel je je behoorlijk bekocht. Want de besparing is nog maar 28.5 EUR per maand. In 14 jaar is de installatie pas terugverdiend. Geen probleem, want je zit er toch 15 jaar aan vast.
Relevant hierin is het percentage eigen verbruik (en het daaraan gerelateerde absolute verbruik). Voor mijn (zeer grote) installatie ziet dat er als volgt uit:
Maar let op: niet alleen mijn installatie is groot (9600wp), ook mijn verbruik (>10000kwh per jaar) is hoog. Het werkelijke percentage eigen verbruik bij een kleinere installatie en een lager verbruik is daarmee niet noemenswaardig, zoals je kunt zien in de plot van het verbruik van het vorige huis (waar we geen warmtepomp & elektrische auto’s hadden):
Wat betekent dit nu concreet? Welnu: als het salderen wordt afgeschaft, dan heb je het grootste voordeel over de kwh’s die je direct verbruikt. Die haal je niet van het net en leveren dus de volledige prijs als voordeel.
De overige kwh’s worden teruggeleverd en daar krijg je, in mijn rekenvoorbeeld, nog 0.1 EUR per kwh voor terug. Let op: dat is fórs hoger dan momenteel bij aanbieders het geval is muv. Greenchoice.
Ook dit is geplot in een grafiek, maar teruggerekend naar 5180wp:
In euro’s per jaar is de impact enorm. Waar je eerst nog voor 1211 EUR per jaar terugleverde met complete saldering, keldert dit nu naar 713 EUR per jaar. Een verschil van 400 EUR per jaar. Let op dat deze cijfers íets afwijken van de eerdere cijfers omdat ik mijn werkelijke opbrengsten heb teruggeschaald naar 5180wp en geen “stelposten” heb gebruikt.
Dit verschil is gemiddeld 33,33 EUR per maand. Van je besparing van 28,5 EUR per maand blijft niet veel meer over na saldering: je bent méér geld kwijt dan wanneer je geen zonnepanelen had gehuurd.
Alternatieven
Er zijn alternatieven. Heel veel. Eigenlijk is het zo, dat je dit gewoon simpelweg niet moet doen. Heel veel mensen denken dat een systeem ongelooflijk duur is, terwijl dit in de praktijk wel te behapstukken valt. Het geld lenen via een energiebespaarlening van de overheid (rente rond de 1% én aftrekbaar) maakt het veilig en goedkoop. Zelfs een consumptief krediet is nog goedkoper. Qua kosten kun je zélfs het systeem nog beter met je creditcard betalen! Serieus: na 4 jaar heb je minder rente betaald dan je de komende 15 jaar gaat betalen en het systeem is van jou. Sterker nog: de afkoopsom na 15 jaar staat gelijk aan de cumulatieve rente op je creditcard over de laatste 20 maanden.
Conclusie
De conclusie is kort en simpel: het lijkt een hele mooie oplossing voor mensen die geen geld hebben om het zelf te investeren. Een nobel streven zelfs. Maar in de praktijk wijzen de cijfers iets anders uit: het is erg duur en de voorwaarden zijn ongunstig. Na 15 jaar heb je 11.110 EUR betaald voor het systeem, ipv. ongeveer 4800 EUR die je vooraf zou hebben geïnvesteerd. Als je de 4800 EUR niet hebt en wel zonnepanelen wil, kijk dan eens bij provinciale leningen zoals de energiebespaarlening. Kijk naar consumptieve kredieten of zelfs je credit card: vrijwel alles is goedkoper dan ze “huren”.
Trap ook niet in het stukje “verzekering”. In vrijwel alle opstalverzekeringen zijn zonnepanelen gewoon meeverzekerd. Tevens vergen ze geen onderhoud en gaan ze zelden tot nooit kapot.
Er is een grote roep om “energietransitie”. Zonnepanelen, windturbines (da’s de correcte naam voor “windmolens”), elektrische auto’s, isolatie en zuiniger apparatuur. In Huize Snor zijn we hier vólop mee bezig en hebben we een zeer goed overzicht in ons energieverbruik en de opbrengst van onze zonnepanelen. We maken er ook een sport van om zoveel mogelijk energie te gebruiken op het moment dat het geproduceerd wordt. Wasmachines aan als de zon schijnt, auto opladen als de zon schijnt, dat soort dingen. Nu is onze installatie nogal groot (9.6kwp) en is het maximale vermogen groter dan wat ons huishoudelijk verbruik is. Zelfs als de wasmachine, droger, vaatwasser, airco en vloerverwarming aan staan leveren we nog elektriciteit terug. Het enige “apparaat” wat dit vermogen werkelijk kan opnemen is de auto.
Al eerder (en regelmatig) schrijf ik over het verwarmen van ons huis met de airco. Korte opfrisser: ons huis is ~200m2 groot en de benedenverdieping wordt warm gehouden met vloerverwarming die op een conventionele (HR) ketel werkt. Dit wel op zeer lage temperatuur: 35C. In de bijkeuken hebben we een elektrisch kacheltje van 1500W om te voorkomen dat het daar te koud wordt. Niet omdat er niets is wat daar niet tegen kan, maar omdat te grote temperatuurverschillen in huis leiden tot tocht en daardoor voelt het ook elders kouder. Tevens hebben we airco op de benedenverdieping.
Op de bovenverdieping hebben we airco op onze slaapkamer (24m2) en de kinderslaapkamers zijn voorzien van 2 elektrische kachels van 2000W. De badkamer wordt op temperatuur gehouden met elektrische vloerverwarming (1000W) en een elektrische handdoek-radiator (1500W).
Al met al hebben we een enorme capaciteit aan elektrische verwarming voor het “geval dat”. Dit geval diende zich echter aan. Voor het eerst hebben we de elektrische kachels op de kinderkamers en in de bijkeuken aan gezet. Ook heb ik de vloerverwarming in de badkamer continu laten draaien ipv. op een tijdschakelaar. Dat niet zozeer vanwege de kou, maar omdat onze badkamer tijden met de komst van onze jongste dochter minder voorspelbaar zijn en warmte met zo’n kleintje belangrijker is.
Verwarmen doen wij ook gedeeltelijk op de airco: dit is feitelijk een warmtepomp die warmte uit de buitenlucht haalt en door compressie dit weer afgeeft aan de binnenruimte: het tegenovergestelde van een koelkast. Behalve in de zomer, dan is het precies zo als een koelkast. Dit proces is vele malen efficiënter dan verwarmen met “resistance heating” (conventionele elektrische kachels) of gas, omdat je alleen de elektriciteit er in stopt die nodig is om de pomp en compressor te laten draaien.
Dit scheelt honderden euro’s per jaar en werkt doorgaans fantastisch. Maar met lagere temperaturen neemt de efficiëntie behoorlijk af: er is minder warmte beschikbaar in de lucht, terwijl de warmtevraag van binnenuit groter wordt. Op zaterdag 6 februari kwam de kou er in. De wind draaide naar het oosten, de regen kwam vanuit het zuiden en ging over in sneeuw. De temperatuur kelderde: de gemiddelde temperatuur op zaterdag was nog 3.2C, maar op zondag was het gemiddelde -4.0C. Het bleef vriezen tot de 14e, pas op 15 februari kwam de gemiddelde etmaaltemperatuur weer boven nul.
De sneeuw was funest voor de airco en heb ik uitgezet op zondagochtend. De compressor was bedolven onder de sneeuw en er kon dus nergens nog warmte uitgetrokken worden: er was geen circulatie meer mogelijk. Op de plek waar de airco stond, langs het huis, was een grote sneeuwduin ontstaan van plaatselijk een meter diep. We zijn vanaf dat moment op onze slaapkamer gaan stoken met een elektrisch kacheltje vanaf het moment dat onze dochter geboren is. Daarvoor verwarmden we onze slaapkamer uiteraard niet. Door de sneeuw waren we ook beneden gedwongen om te verwarmen met gas: de airco kreeg het niet bijgestookt (door de sneeuw, maar anders had-ie het ook niet bijgehouden door de wind). Later in de week (vanaf de 13e) heb ik de sneeuw van de airco afgehaald en is deze weer aangezet om onze slaapkamer te verwarmen. Beneden hebben we het gehouden op gas.
Hieronder zie je ons energieverbruik in kwh & m3 per dag voor de maand t/m de 20e februari. In grijs loopt de lijn met de gemiddelde etmaaltemperatuur in graden Celsius. Je ziet dat op de 6e, de dag van de koude-inval ons elektraverbruik iets hoger is dan de donderdag en vrijdag ervoor. Maar vanaf de zondag zie je het “exploderen”. Tot de 14e iedere dag meer dan 40 kwh. Op deze schaal valt gasverbruik niet echt op: dit liep op tot 10 m3 op de 11e. De 11e is ook de dag dat mijn dochter geboren is. Er is de 10e en 11e aanzienlijk meer warm water verbruikt, de verwarming stond iets hoger en we hebben 3 dagen gewerkt met een elektrische kachel van 2KW op onze slaapkamer (omdat de airco onder de sneeuw lag). Vanaf toen begon ook de zon te schijnen, wat duidelijk te zien is in de opgewekte kwh’s!
Zelf werk ik het liefst met de totale energiebehoefte die we hebben in huis. Daarin heb ik ook het gas geconverteerd naar kwh’s. En dit weer teruggerekend naar verbruik per graaddag om het beter te kunnen vergelijken. De koude dagen zijn duidelijk terug te zien, maar met iets vertraging en later met invloed van de zon: 11, 12, 13 en 14 februari waren zéér zonnig en daardoor was de warmtebehoefte kleiner dan je zou verwachten op basis van de temperatuur. Overigens is onderstaand niet de eerlijkste vergelijking wellicht: dit is ons totale energieverbruik (exclusief auto’s) maar dus inclusief vaatwasser, droger en wasmachine. Met name die laatste 2 draaien veel door de komst van de baby: iedere dag werd het bed afgehaald, veel kleertjes, doekjes, dingetjes etc. in de was.
Je ziet ook duidelijk dat vóór de 6e de energievraag aanzienlijk kleiner was. Ik wijt dit aan het stoken met de airco en het niet aanpassen & gebruiken van elektrische kachels & elektrische vloerverwarming.
Let op de 2 verschillende assen: temperatuur op linker Y-as, kwh/graaddag op rechter Y-as.
Inmiddels is het buiten weer zacht. We stoken met de airco het huis weer warm. Dat gaat lekker: het is warm buiten (efficiënt), de zon schijnt (direct verbruik vanaf de PV-installatie) en er is weinig warmte-behoefte (= zuinig!).
De stresstest is dan ook wel goed geslaagd: zelfs onder de koudste temperaturen hou ik het huis warm met een lage aanvoertemperatuur (door de CV-ketel). Een aanvoertemperatuur die met een lucht-water warmtepomp makkelijk gerealiseerd had kunnen worden.
Je ziet ook duidelijk de besparing in m3/graaddag (=correctie voor weersinvloeden). De blauwe staafjes zijn voor het stookseizoen 2019-2020, de oranje staafjes voor 2020-2021, waarbij februari geldt t/m 20 februari.
Maar dit is een vertekend beeld: we hebben immers véél meer elektriciteit verbruikt. Dit is niet alleen vanwege de airco, maar met name vanwege de koudeperiode waarin we de elektrische verwarming nodig hadden die we nooit eerder gebruikten. De waarde die nu voor februari staat is een extrapolatie van de waardes (meterstanden gedeeld door 20, maal 28). Dit zal nog een stukje teruglopen vanwege het veel warmere weer waardoor het gemiddelde gedrukt wordt.
Om een eerlijke vergelijking te maken kijk ik naar het totale energievebruik, dus alles teruggerekend naar kwh. Hierin zit géén seizoenscorrectie, het zijn de absolute getallen:
Merk op dat er 2 grote verschillen zijn in de situatie: per 1 oktober 2020 stoken we warm met de airco wanneer het kan. En de felle koudegolf waarin ook mijn dochter geboren werd heeft een grote invloed. Desondanks is de totale hoeveelheid verbruikte energie áfgenomen!
Ergo: heeft u een airco die ook kan verwarmen? Schroom niet om deze in te zetten. Er wordt minder energie verbruikt (beter voor de wereld), en het bespaart geld. Win-win.
Afgelopen week was het koud. Lang niet zo koud als vooraf verwacht, maar wel dermate koud dat het te zien was aan het verbruik. Door de sterke wind die vol op de voordeur stond koelde de hal flink af en de vloerverwarming kreeg dat nauwelijks bijgestookt. Op zich geen probleem: het is geen verblijfsruimte dus het mag een stuk koeler zijn. Maar met een verse kleine meid in huis, is het toch wel noodzakelijk om alles warm te houden.
Ook op de bovenverdieping betekende het flink stoken, met elektrisch kacheltjes. Gelukkig hebben we die daar opgehangen, speciaal voor dit soort dagen. Door de grote kou was het echter nauwelijks mogelijk om met de airco te stoken. Overigens kwam dit niet zozeer door de kou, maar vooral door het sneeuwdek waardoor het onmogelijk werd voor de buitenunit om warmte uit de lucht te onttrekken: er lag een halve meter sneeuw omheen. Dit heb ik weggeschept, en daarna bleef het toch lekker warm op de slaapkamer.
Maar het heeft wel zijn weerslag op ons verbruik! Van zaterdag tot & met donderdag verbruikten wij 52 kuub gas en bijna 300kwh elektriciteit. Daarmee was deze week de meest energie-intensieve week sinds we hier wonen.
Helaas kwam ik ook nog ergens anders achter. Ik reken voor elke maand uit hoeveel we verbruiken (in euro’s) en bepaal op basis daarvan ons voorschotbedrag. Dit gaat uit van gemiddelden. De kou van afgelopen week heeft dus zijn invloed. Maar de grootste invloed was een foutje in de formule van januari, waardoor die vermenigvuldigde met 0 EUR. Gevolg: ik heb het volledige elektriciteitsbedrag van januari “gemist” en niet meegeteld in mijn voorschot. Op ons verbruik (meer dan 1000kwh in januari) heb je het al snel over 2 tientjes per maand als je het uitsmeert.
Nu sta ik voor de keuze: ga ik het maandbedrag verhogen, of ga ik in augustus bijbetalen (ons jaar met de energiemaatschappij loopt van aug-aug.)
Het is in ieder geval uitgesloten dat ik voldoende gas ga besparen om het tekort te compenseren: van nu tot eind juli zullen we hooguit 300m3 gas verbruiken.
Aan de andere kant denk ik dat we zuiniger zullen zijn als we het voorschotbedrag niet verhogen. We voorkomen liever dat we (veel) bij moeten betalen, dan dat we het prettig vinden om iets terug te krijgen.
In Huize Geldsnor zijn we nogal begaan met de wereld om ons heen. Daarom hebben we een grote plant & diervriendelijke tuin waar niets wordt omgespit, geen gif wordt gebruikt en het blad mag blijven liggen waar het valt. Ook hebben we 32 zonnepanelen, stoken we zoveel mogelijk met de airco ipv. op gas (ondanks dat dit door de vloerverwarming en lage temperatuur zeer zuinig is) en rijden we 90% van al onze kilometers elektrisch.
Ook zijn vrijwel al onze lampen LED. Vrijwel allemaal dus. Er waren nog 4 halogeenspotjes over van de vorige bewoners en de afzuigkap heeft halogeenspotjes. Gezien de plannen voor een nieuwe keuken vervangen we die op dit moment nog niet.
Maar de andere 4 spotjes dus. Die deden het prima. Halogeen geeft mooi warm licht, maar ook veel letterlijke warmte: het is nogal een energieverspilling. Ze zaten ook op plekken waar de verlichting heel lang aan is: in de keuken en de bijkeuken. In de bijkeuken zijn ze denk ik een uur per dag aan (2 stuks). Maar in de keuken wel 10 uur per dag, gemiddeld. Namelijk in de winter van ’s ochtends vroeg (omstreeks 07:30) tot ’s avonds laat (~23 uur). In de zomer natuurlijk korter, maar ik ga toch uit van een conservatieve 5 uur per dag.
Vorige week ging één van de spotjes kapot. Omdat dit spotje boven het aanrecht zit en dus zeer belangrijk is voor mijn kook- & snijwerk, moest deze vrij acuut vervangen worden. Ook mijn oog voor symmetrie liet niet toe dat dit spotje werkloos bleef zitten. 1 lamp vervangen door een LED-spot is een zogenoemde no-brainer; een halogeenspotje is dúúrder dan een LED-spotje. Dus zelfs bij de aanvangkosten zit je beter, laat staan in het verbruik. Rekenen heeft hier dus geen zin: acuut vervangen door een LEDje. Wat let je?
Maar wat als het spotje het nog doet?
De andere 3 lampjes waren echter niet kapot. Impulsief besloot ik ze allemaal te vervangen. Ik verving 4 spotjes van 20W voor 4 spotjes van 3W. Dat scheelt dus 68Wh per uur dat ze aan zijn (4*20-4*12=68W). Dat lijkt wellicht weinig. En is ook niet superspannend: op een jaar betekent dit een besparing van 124kwh. Op ons extreem hoge energievebruik (door veel elektrisch te verwarmen én elektrisch te rijden) is dit echter nog steeds 1.2% van ons energieverbruik! Als je bedenkt hoeveel moeite we als maatschappij hebben om 1% minder energie te verbruiken, is zelfs het vervangen van 4 spotjes dus al een goede stap.
Maar dat terzijde. De vraag is nu: is het gunstig om de nog niet-kapotte halogeenlampen te vervangen door LED-lampen?
Ik heb dit geplot in een grafiek. Ik heb hierin de aanschafprijs van 1 halogeenspot genomen (die moest immers vervangen worden) en de aanschafprijs van 5 LED-spotjes. Dat is geen typefout: ik heb er 1 kapot laten vallen en ook die moet terugverdiend worden… Verder ben ik uitgegaan van 5 branduren per dag voor alle spotjes. Dat zijn dus 1825 branduren per jaar. Waar de lijnen kruisen is het terugverdienpunt.
4 LED spotjes kopen vs 1 halogeenspot kopen, met de gebruikskosten voor 4 stuks. De andere 3 waren niet kapot, maar wel vervangen.
Het antwoord: na 1220 branduren (ofwel 8 maanden) is de volledige aanschafprijs terugverdiend. Dit is inclusief het laten vallen van 1 spotje.
Bij een hogere stroomprijs wordt de terugverdientijd uiteraard korter. In bovenstaande grafiek ben ik uitgegaan van 0.22 EUR per kwh.
En over de hele levensduur?
Behalve dat LED-lampen veel minder energieverbruiken, gaan ze ook nog eens langer mee. Een korte tocht via Google leert me dat een LED-lamp wel 50.000 uur mee gaat, maar dat 20.000 gebruikelijk is. Een halogeenlamp gaat ongeveer 2.000 uur mee. Ik heb dezelfde gebruikskosten dan ook doorgeplot over de levensduur van de LED-lamp van 20.000 uur. De kosten voor de halogeenspotjes heb ik gelijk gehouden gedurende de 10 jaar(!) die de LED-spotjes mee gaan, evenals de elektriciteitsprijs.
In die 10 jaar geef je hiermee ruim 500 EUR minder uit aan elektriciteit.
Als je nog halogeenspotjes hebt is de belangrijke vraag nu: waar wacht je nog op? Er is gegarandeerd geen betere investering die je kunt doen dan je inleg binnen 8 maanden terugverdienen.
Dit is een beetje een “re-post”, maar het is er eentje van toen ik pas nét begon met dit blog en het lijkt me zeker nog even toepasselijk voor dit weekend. Namelijk: als er rook uit je schoorsteen komt (“rookgasafvoer” van de CV-ketel), dan stook je té hard. En kun je makkelijk veel geld besparen in letterlijk 5 minuten:
Een expert ben ik niet, uitgezocht heb ik het wel. CV-ketels gebruiken gas om water te verwarmen. Een gedeelte hiervan gaat als warmte verloren via de rookgasafvoer. Een ouderwetse CV-ketel heeft hierdoor een rendement van ongeveer 70-80%. Een moderne ketel gebruikt de warmte die nog in de rookgassen zitten: het retourwater van de verwarming wordt gebruikt om extra warmte te krijgen uit condensatie. Hoe dit precies werkt is niet belangrijk: het werkt. Althans, als de temperatuur van het retourwater laag genoeg is.
Als de temperatuur van het retourwater te hoog is, wordt er weinig of niets gecondenseerd: dit is eenvoudig te zien doordat je een (flinke) rookpluim uit je rookgasafvoer ziet. Dit is waterdamp die dus niet gecondenseerd is en werkloos de atmosfeer in gaat. Dit is ook heel eenvoudig op te lossen. Er zijn meerdere manieren. De moeilijkste methode is het hele systeem waterzijdig inregelen. Hiermee wordt (vaak door een expert) het hele systeem zo ingesteld dat het water gelijkmatiger door het verwarmingssysteem heen gaat. Koele kamers worden hierdoor beter warm en de retourtemperatuur is beter te controleren.
Een eenvoudigere methode en binnen 5 minuten te doen: verlaag de temperatuur van de CV-ketel voor het stookwater. Afhankelijk van het systeem kan deze worden teruggeschroefd naar 35 of 40C (vloerverwarming & goede isolatie) zoals in Huize Geldsnor.
Indien je gewone radiatoren hebt kun je er mee spelen: zet de thermostaat (van de CV-ketel, niet in de woonkamer uiteraard) eerst op 50C en kijk of je de woning (comfortabel) op temperatuur kunt houden. Lukt dit niet? Zet ‘m op 55C en herhaal. Het kan zijn dat tijdens een koude periode je tijdelijk naar 70C moet (bijvoorbeeld). Maar dit is altijd beter dan 90C die standaard is ingesteld op de ketel.
Het tapwater staat vaak ook ingesteld op 80 of 90C. Los van het feit dat dit levensgevaarlijk is in mengkranen (zeker in combinatie met kinderen) is het ook gewoon niet nodig. 60C (en niet lager ivm. legionella) is prima.
Besparing van bovenstaande? Tot 20%. Op een gasverbruik van 1500m3 per jaar scheelt dit dus 300m3, of ruim 200 EUR. Ofwel: 1200 EUR per uur (je hebt 10 minuten de tijd).
Ben je al onderweg naar de ketel?
Noot: dit kun je ook prima doen in een huurhuis. De ketel leidt er geen schade van en op het punt dat je het niet meer warm krijgt, stel je ‘m iets hoger in.
