Categorie: Energie

Voor de vaste lezers is het bekend: Geldsnor heeft een dynamisch energiecontract. Dit betekent dat onze tarieven voor elektriciteit ieder uur anders zijn (letterlijk) en voor gas iedere dag.
Het betekent óók dat ons voorschot iedere maand volstrekt anders is.

In een dynamisch contract werkt dit min of meer als volgt: in de maand januari betaal je het voorschot voor de maand februari. En het werkelijke verbruik van de maand december wordt verrekend met dit voorschot.

En dit is leuk voor deze maand! Want het verbruik was in december lager dan de inschatting, en uiteraard is februari goedkoper dan december. Ik zeg “uiteraard”, maar het is niet direct vanzelfsprekend. Februari kan wel degelijk flink kouder zijn dan december (en is dat gemiddeld genomen ook). Maar februari is ook veel zonniger, waardoor mijn zonnepanelen veel meer opleveren. Dit is echter niet meegenomen in het nieuwe voorschot en is dus een voordeel voor de maand maart (wanneer het werkelijke verbruik van februari wordt verrekend met het voorschot voor april).

Energieverbruik december 2022

In december heeft het een paar keer gevroren en was het aan het begin aan de frisse kant. En op het eind recordwarm. Dit leidde tot een gasverbruik van 80m3, tegen een kostenpost van 1.50 EUR per m3 (excl. energiebelasting). De inschatting was 116m3 tegen 1.54. Dit laatste is slechts 2.6% verschil, maar het verbruik van 36 kuub minder was toch aanzienlijk. Het totale verschil was 56.90 EUR die we dus verrekend krijgen voor februari.

Elektriciteit was nog veel leuker! Ingeschat was een verbruik van 959kWh. De realiteit was 1010kWh. Maar er was ook ingeschat dat we niets zouden terugleveren, en de realiteit was een teruglevering van 103kWh.
Voor de 1010kWh die we afnamen betaalden we gemiddeld 23.6ct, maar voor de teruglevering kregen we per kWh 43.3ct. Qua geldelijke waarde hebben we dus bijna 200kWh gecompenseerd. De inschatting voor het tarief was echter iets meer dan 42ct. Met een realisatie van 23.6ct en een teruglevering op 43ct resulteert dit in een verrekening van meer dan 192 EUR!

Voorschot februari

Het voorschot voor februari is gezet op 109m3, een hoeveelheid die we nog-niet-misschien zullen verstoken. De realiteit zal rond de 20m3 liggen. Het ingeschatte bedrag komt overeen met het prijsplafond.

Voor februari verwacht de energiemaatschappij dat we 884kWh zullen verbruiken. Persoonlijk verwacht ik dat het iets boven de 1000kWh zal liggen, maar dat het kale tarief vér onder de 28ct zal liggen die ze nu inschatten.

We kruipen dus richting de 0

Langzamerhand kruipen we naar de 0, vanwege de manier waarop de voorschotten werken. De volgende rekening volgt in februari, voor de maand maart met de verrekening van januari.
Januari is echter helemaal een super-toffe-maand! Tot op heden is ons verbruik een heerlijke 7ct per kWh, op een inschatting van 46ct. Dit leidde tot een inschatting van 499 EUR voor de maand januari, voor enkel en alleen de elektriciteit. De realiteit is tot nu toe slechts 3 tientjes. We verwachten een verrekening van zeker 400 EUR voor deze maand…

Gas is nog wat spectaculairder, in zekere zin. De inschatting was een volstrekt irreële 121m3, waar ons verbruik t/m de 16e een schamele 11 m3 was. En gegeven het feit dat de inschatting gebaseerd was op een gasprijs die op 1.83 ligt (plus nog 50ct energiebelasting), resulteert ook dit in een verrekening van een kleine 250 EUR.

Ergo: het voorschot voor de maand maart zal rond de 0 liggen of zelfs negatief zijn. En de rest van het jaar (tot oktober) zal de werkelijke rekening (los van de voorschotten) ruim onder nul liggen. Uiteraard gaat dit simpelweg naar een spaarrekening, om hier de dure wintermaanden van te kunnen betalen zonder verrassingen!

Zoals bij de vaste lezers bekend, heb ik sinds eind oktober een dynamisch energiecontract. Dit betekent elke dag andere prijzen voor gas, en elk uur een andere prijs voor elektriciteit. Dit heeft voordelen, maar ook nadelen. Het voordeel is dat je direct profiteert van dalende prijzen. Het nadeel is dat je direct meer geld kwijt bent bij stijgende prijzen.
December was de eerste echte “testmaand”, na een prima verloop van november. De maand begon koud en eindigde recordzacht met véél wind. En sowieso is december de somberste maand van het jaar. December was dan ook een ware achtbaan op het gebied van energieprijzen!

Eerst maar de gasprijzen van december!

We begonnen de maand met stevige tarieven. Let op: onderstaande is exclusief belastingen.
Tarieven rond de anderhalve euro per m3 deden wel pijn. Het waren de hoogste tarieven die ik heb meegemaakt. Maar desondanks hebben we er toch gebruik van gemaakt, meer dan in de rest van het jaar. De achterliggende gedachte was simpel: het was zo koud buiten dat het met de airco niet efficiënt was om het warm te stoken. De woonkamer kregen we wel warm, maar we moeten ook iets aan warmte naar boven laten “ontsnappen” zodat het daar een beetje op temperatuur blijft.
We hebben de vloerverwarming beneden dus gebruikt in de koude periode.

Wellicht valt je ook op dat er een gat van 2 dagen in de grafiek zit. En dat klopt: je kunt niet delen door nul. Die bewuste dagen hadden we een gasverbuik van 0.0m3 omdat we een weekendje weg waren. Er is dus geen gemiddeld tarief gerealiseerd.

Bovenstaande grafiek laat keurig het dalende tarief zien. Aan het eind van de maand was het gas maar liefst 2x zo goedkoop als aan het begin van de maand. En daar hebben we dus direct profijt van gehad.
Onderstaand een grafiekje inclusief alle variabele heffingen zoals energiebelasting en BTW, en de kosten die we bij onze oude aanbieder zouden hebben gehad. Het totale verschil tov. Greenchoice was 114 EUR in december.

Elektriciteitsprijs in december

Zoals gezegd: het was een achtbaan op de energiemarkt in december. In de eerste 2 weken hebben we zelfs af en toe de elektrische auto laten staan vanwege de extreem hoge prijzen en afwezigheid van hernieuwbare energie. De hoogste prijs per kwh was in december 0.725 EUR. De laagste prijs was -0.0028. Jazeker, een negatief getal! Er waren 4 dagen met een prijs van exact 0 of enkele tiendes daar onder. En dat vaak voor meerdere uren achter elkaar, waardoor er goed geprofiteerd kon worden van de lage tarieven.

Dit is ook wel terug te zien. De blauwe lijn is de gemiddelde elektriciteitsprijs per dagniveau. De oranje lijn is de gerealiseerde prijs op maandniveau.
Ik kom in mijn excel-sheet nog wel met een interessant “probleem”: op een enkele dag heb ik méér stroom teruggeleverd (zowel in volume als in prijs) dan wat ik heb afgenomen. Dit was het geval op 14 december. ’s Nachts heb ik 15.54kwh verbruikt, maar overdag 18.73kwh teruggeleverd. Voor die 15kwh heb ik 5.79 EUR betaald. Voor die 18.73kwh heb ik 10.33 EUR teruggekregen.
Op maandbasis is dat prima: ik tel het gewoon van elkaar af. De baten komen ten gunste van het totaal. Maar als ik het door elkaar ga delen in een spreadsheet komt het niet goed: dan lijkt het alsof ik betaald heb voor de kwh’s.

Er zijn best enkele dagen te vinden waarop het gemiddelde tarief wat ik betaald heb hoger is dan het gemiddelde tarief van de dag. Dit is bijvoorbeeld het geval op 31 december, een dag waarop de elektriciteitsprijs onder 0 begon en tot het middaguur onder of op 0 lag. Echter, in de avond en middag hadden we vrienden op bezoek en lekkere hapjes gemaakt.

Maar zoals je ziet, in vergelijking met het Greenchoice tarief van 0.802 (gebaseerd op 70% van het volume nacht/30% dag tarief) is het allemaal een stuk gunstiger… Sterker nog: dit verbruik heeft mij ongeveer 259,523714232 EUR gekost (kan achter de komma wat schelen). En bij Greenchoice had me dit een lieve 727 EUR gekost!
Een verschil van ongeveer 468 EUR! Samen met de gasrekening scheelt het 572 EUR.

Salderen op een dynamisch contract

Maar Snor! Jongen! Ge maakt een keigrote fout! Want bij Greenchoice had je kunnen salderen!
Echt waar? Dat meen je niet! Klopt. Tot 2025 mag je al het overschot van de zomer salderen tegen het “tekort” in de winter.
In de periode van 1 augustus t/m 26 oktober had ik 587kwh “over”. Die zouden dus weggestreept zijn tegen het nettovolume van november, december en later januari. Het nettoverbruik in november zou het volledige verschil al hebben opgesnoept. De dikke 900kwh van december zijn dus ongeacht salderen of wat dan ook.

Sowieso lieverds-met-zonnepanelen: als je verbruik significant groter is dan je eigen productie (zoals bij mij, er blijft netto 4000kwh over), is mijn vermoeden dat je met een dynamisch contract goedkoper uit bent. Zelfs de duurste uren komen niet in de buurt van de prijzen boven het prijsplafond en op gemiddelde basis zelfs er onder.

Als ik 4000kwh moet afnemen van het net tegen Greenchoice tarieven, dan ben ik daar 2900*0,4 EUR voor kwijt. Plus 1 EUR voor de resterende 1100kwh. In totaal is dat 2260 EUR.
De rest wordt gesaldeerd.

Alles wat onder de 2260 EUR blijft op jaarbasis is dus “winst”. Nemen we aan dat ik hetzelfde van het net neem als wat ik afgelopen jaar heb gedaan (10.460kwh), dan zou een KWH 7ct mogen kosten+ 15ct btw.
Is dat realistisch? Nee; tot nu toe zijn er 9 dagen geweest van de 69 dagen dat het contract loopt dat het gemiddelde tarief daar ónder ligt.
Maar ik lever ook 7000kwh terug aan het net. Nu kun je pessimistisch zijn en zeggen dat dit alleen is op dagen dat de stroom tóch al goedkoop is. Maar dat is bezijden de waarheid. Op de piekmomenten lever ik juist veel stroom.
Voorbeeldje: op 22 juni 2022 lag de stroomprijs in het tijdvak van 8 tot 9 op 42ct per kwh. De productie van mijn zonnepanelen zou dat uur 1 EUR hebben opgeleverd.
Het lijkt me veilig te stellen dat een prijs van 10ct per KWH redelijk de ondergrens is. Dit houdt in dat een KWH van het net bijna 30ct mag kosten.

En daar komt de crux: dat kost deze niet. Want als de prijs omhoog zou gaan door ongunstig weer, veranderd ook de aanname van de teruglevering (die dan meer waard wordt)…

Oeh, ik voel een ander blogpost aankomen, want dit is complexe materie!

Zoals de vaste lezers weten: ik ben een beetje een nerd op het gebied van energieverbruik. Ik hou eigenlijk alles bij: water, elektriciteit, gas, benzine. Wat ik zelf produceer, wat ik teruglever. Welke CO2-emissies daar bij horen en welke energie als ik alles omreken naar kWhs. Alles! In deze blogpost neem ik je mee naar het verbruik (en productie) per maand, en hoe zich dit ontwikkelt heeft.

Want uiteraard speelt er ook hier van alles: een energiecrisis, een aflopend energiecontract, een extreem zonnig jaar.

Totaal energieverbruik & emissies

Ons totale energieverbruik was in 2022 een kleine 20.000kwh. Om precies te zijn: 20.112,9kWh.
Dat lijkt enorm veel, en dat is het wellicht ook. Dit is de optelsom van alle vormen van energie verbruikt in ons huishouden, en dit teruggerekend naar de energieinhoud en weergegeven in kWh. Voor gas telt hiervoor afgerond 10kwh per m3 en bij benzine 8.9.
De grootste piek ligt, niet verbazingwekkend wellicht, in de wintermaanden. Ook in milde winters moet er verwarmd worden in een woning. De piek in de zomer is het gevolg van de vakantie: meer autorijden (met caravan) leidt tot meer emissies dan thuisblijven.
Let op: dit is exclusief de teruglevering van de elektriciteit aan het net!

Maar als je het liever mét de teruglevering aan het net hebt, dan kan dat. Zoals je ziet is de lente en begin van de zomer dan grotendeels negatief qua energieverbruik, en eigenlijk überhaupt vrijwel afwezig van maart t/m oktober. De winter blijft grotendeels over.

De totale CO2-uitstoot voor onze categoriën vervoer, verwarming en elektriciteitsverbruik is 3775kg (755kg per persoon). Dit volgens de well-to-wheel-methode, waarbij rekening gehouden wordt met de volledige keten: van put tot en met het verbruik. Dit past goed in de dalende trend die we al hadden ingezet: in 2020 was dit nog 4408kg, en in 2021 4258kg. Een daling van 14.4% in 2 jaar en meer dan 11% in 1 jaar.

Benzine

In totaal hebben we 748 liter benzine getankt in 2022. Tot juni had ik een lease-auto van de zaak (het verbruik hiervan zit wel gewoon in de statistieken). Maar in juli en augustus waren we op vakantie met de caravan. In september en oktober was ik regelmatig naar kantoor terwijl Lieftallige Echtgenote ook moest werken en waren we dus met 2 auto’s op pad. En in november ben ik op een zakenreis geweest naar Italië, waarvoor ik de auto gebruikt heb. En in december was de elektriciteit zo duur en met kolen opgewekt, dat we vaker gekozen hebben voor de PHEV.
Het aantal liters is hiermee 5 procent lager dan in 2020, maar 50% hoger dan in 2021.

Gas: weinig!

Ons gasverbruik lag bijzonder laag. Dit heeft een aantal oorzaken: uiteraard een zeer zacht jaar. 2022 is het op 2-na warmste jaar sinds 1901, in De Bilt. Gelukkig woon ik niet in De Bilt: in mijn regio was alleen 2020 nog een kleine fractie warmer.
De koude periode in december hakte er wel aardig in. Het was zo koud dat het weinig zin had om met de airco te stoken. Gas was daarmee de back-up. Het is niet zo dat de airco het niet warm zou krijgen. Nee, het is alleen het teruglopen van de efficiency waardoor het geen milieuvoordeel meer had en geen kostenvoordeel. Ons totale gasverbruik is iets meer dan 300m3 (336) geweest. Waarvan een dikke 10% in die koelere episode.

Dit is een spectaculair verschil met 2020 en 2021. In die jaren was het respectievelijk 851m3 en 658m3. Vanaf nu zullen we altijd onder de 500m3 per jaar blijven. Met speels gemak zelfs.
De (relatieve) piek in september valt wellicht op: per 1 oktober zou ons energiecontract vervallen. We hebben toen nog even flink de vloer doorverwarmd. Het was toen al een paar dagen wat frisser, en we hebben de vloer dus doorgestookt totdat het 20C was in huis en dit enkele dagen zo gehouden. Op een verbruik van normaal 20m3 per maand valt dat behoorlijk uit de toon. Duidelijk is wel dat we in oktober weinig verbruikt hebben. Het was dan ook zeer zacht en het douchen is nog korter geworden. In mijn geval vaak zelfs heel kort, soms koud en soms overgeslagen en vervangen door een washand.

Elektriciteit

Wat we niet aan gas hebben verstookt, is met elektriciteit gebeurt. Uiteraard niet met elektrische kachels, maar met de airco. Hoewel: we hebben in de badkamer en op de slaapkamers van de kinderen elektrische verwarming. Die hebben we echter nauwelijks gebruikt. Die op de slaapkamers helemaal niet, en op de badkamer sporadisch. De vloerverwarming in de badkamer is uit, tenzij de stroomprijs onder de 5ct (kale kosten) per kwh komt.
Dat heeft een aardig effect gehad: kijk eens naar het verschil tussen januari/februari/maart en november/december! Qua temperatuur en weer aardig vergelijkbaar (behalve dat december aanzienlijk frisser was dan januari). Maar spectaculair lagere verbruiken.

Dat is echter niet volledig te wijten aan de verwarming. Dat komt ook doordat we de auto’s minder hebben opgeladen (zoals al in het kopje “benzine” stond). Uiteraard kunnen we ook dat er uit filteren. Dan nog zie je een fors lager verbruik in november en december. November was zelfs vergelijkbaar met april. Het betreft hier verbruik, dus de productie van onze eigen zonnepanelen zit hier niet in.

Onderstaand een grafiekje met wat we van het elektriciteitsnetwerk hebben getrokken. Immers, niet al het verbruik wordt altijd afgedekt door de zonnepanelen, zelfs in de zomer niet. Nachtverbruik per definitie niet (dat is veelal het opladen van de auto’s), maar ook hoge vermogens niet altijd. Onderstaand is het verbruik wat we zouden moeten opvangen met extra productie & opslag om zelfvoorzienend te zijn. Dat gaat niet lukken zonder extreem veel op energieverbruik te besparen en heel veel zonnepanelen bij te plaatsen (maar als dat kon, had ik dat al wel gedaan).

Elektriciteitsproductie

2022 was veruit het zonnigste jaar sinds het begin van de metingen. In mijn regio heeft de zon ongeveer 2100 uur geschenen, maar in Den Helder maar liefst 2400 uur. Een verbetering van het record met maar liefst 10% en maar liefst 515 uur zonniger dan de norm!
Onze installatie heeft maar liefst 11.068kwh elektriciteit geproduceerd, bijna 1500 meer dan in 2021 en 800 meer dan in 2020. Dit begon al met een extreem zonnige maart, maar ook september en oktober waren prima. De grote achterblijvers zijn december en januari. Dat is ieder jaar zo en heeft uiteraard te maken met de korte dagen, lage zonkracht en het feit dat de wintermaanden een stuk meer bewolking hebben. December was zelfs de slechtste maand die ik hier gemeten heb sinds we dit systeem hebben (september 2019). Maar goed, dit wordt volledig gecompenseerd door de recordmaanden maart, juni, juli, augustus en oktober.

Vooruitblik 2023

Het energieverbruik in Huize Geldsnor hangt in grote mate af van het weer, zoals bij iedereen in Nederland. Maar ook van onze “transportbehoefte”: hoe vaak en hoe ver moeten we met de auto weg, en hoeveel energie verbruiken we daar bij.

We gaan in de zomer waarschijnlijk minder ver weg dan afgelopen jaar. Maar aan de andere kant heb ik nog wat tripjes die er aan komen met de auto. Laten we het er op houden dat we de dalende lijn van energieverbruik vol willen houden: dit jaar wederom -10% in het finale verbruik. Als januari en februari een beetje meewerken dan is dat een eitje!

Aankomende nacht, en als jij dit leest afgelopen nacht, gebeurd het weer een keer: 2 uur lang negatieve prijzen voor elektriciteit en 2 uur lang prijzen rond de nul. Met mijn dynamische contract kan ik hier volle bak van profiteren. Eerst leg ik even uit hoe dit kan ontstaan, daarna hoe ik er gebruik van maak.

Negatieve prijzen op de elektriciteitsmarkt: hoe komt het?

Allereerst: het betreft hier zgn. spotprijzen of day-ahead. De meeste energieleveranciers hebben hun volume ruim vooraf ingekocht. Vandaar dat je hier met een normaal contract niet van profiteert. Een bepaald deel wordt ingekocht op de day ahead markt en een deel is onbalans. In volgorde van kosten overigens ook. Onbalanscapaciteit kost een vermogen (wat een woordgrap!).

De spotmarkt is erg volatiel. Afhankelijk van het weer, de vraag en overig aanbod. Nu speelt er een combinatie van factoren: een enorme productie aan windenergie, gecombineerd met zogenoemde “must run” capaciteit. Sommige centrales moeten altijd branden: afvalverbranding, stadsverwarming, nucleair en sommige warmtekrachtkoppelingen. Deze uitzetten kan niet of mag niet.

Maar ook het weer speelt mee: niet alleen de gunstige windomstandigheden. Maar ook de relatieve warmte. Er is weinig vraag.

Hierbij komt het feit dat veel fabrieken en kantoren in deze tijd van het jaar stil liggen voor onderhoud en een verminderde bezetting hebben. Voila: de must run installaties betalen om hun stroom kwijt te kunnen want boetes voor stilstand zijn duurder.

(notendoppen en gesimplificeerd)

Hoe profiteer ik van lage prijzen?

Meestal heb ik een auto om op te laden, maar helaas was de stroom deze week al eerder goedkoop. De EV is dus vol…Maar de PHEV niet. Daar gaat dus 7kwh in vannacht ( en daar krijg ik voor betaald).

Uiteraard staat ook de wasmachine klaar, evenals de vaatwasser en de badkamerverwarming. Ook de airco zal warmte bufferen in de woonkamer. Last but not least: er zijn 2 ovens geprogrammeerd om hun pyrolyse programma af te werken. Dat was na de Kerst toch weer nodig. Ideaal dus!

Zo trek ik in totaal bijna 20kwh van het net, zonder dat het me iets kost. Niet gek toch?

Al eerder heb ik geschreven over ons huis en het glas. Een korte samenvatting: ons huis is vrijstaand, en voorzien van dubbel glas met een roede-verdeling. Sommigen vinden dat authentiek. Wij vinden het eerlijk gezegd storend.

Het neemt tot 4% lichtinval weg. Dat is niet het ergste: met triple glas vermindert de lichttransmissie nog sterker. Maar het verstoort vooral het vrije uitzicht. Want er zit iedere keer zo’n lelijke roede in de weg.
Daarbij zit het in houten kozijnen, die op zich kwalitatief prima zijn. Hout is een mooi materiaal en het isoleert goed. Maar een belangrijk nadeel is dat het geschilderd moet worden om goed te blijven. En dat schilderwerk zit er aan te komen. Dankzij de roedeverdeling kost het schilderen van de kozijnen echter een slordige 7.000 EUR.

Een ander belangrijk aspect: het is “slechts” dubbel glas. Dubbel glas uit de jaren ’90. Dat is sowieso technisch volledig afgeschreven (het argon is al lang ontsnapt via de afdichtingen), maar ook zonder dit verschijnsel is het inmiddels inferieur.

U-waarde van dubbel glas versus HR++ en Triple Glas

Dubbel glas uit de jaren ’90 had een U-waarde van ongeveer 2.7 W/m2/k. De U-waarde is een maat voor warmteverlies. In dit geval dus 2.7 watt per vierkante meter, per graad temperatuurverschil tussen binnen en buiten.
Dat zegt je wellicht weinig. Maar modern HR++ glas “doet” 1.1 en een triple glas maximaal 0.7W. Nu valt er veel te vertellen over U-waardes. Sterker nog, ik kan daar (letterlijk!) uren over praten. Maar dat doe ik nu niet.

Duidelijk mag zijn dat het verschil tussen een oude dubbele ruit en een nieuwe dubbele ruit of triple glas enorm is. Je hoeft je verder niet druk te maken over koude bruggen: zelfs triple glas blijft altijd de zwakste schakel van de isolerende schil in een woning met geïsoleerde spouwmuren (U=0.5)
Dus kunnen we gaan rekenen met warmteverlies van de woning. In dit geval pak ik de benedenverdieping.
De totale glasoppervlakte van mijn woning (beneden) is 21.9m2.
Het warmteverlies per graad temperatuurverschil is respectievelijk 59W (dubbelglas), 24W (HR++) en 15.3W (Triple HR+++).

De seizoenen & temperatuur: U-waarde toegepast

In een gesimplificeerd model gaan we nu kijken naar het totale warmteverlies. Gesimplificeerd wil zeggen dat ik simpelweg de gemiddelde maandtemperatuur neem, en daarmee het temperatuurverschil van de woning bepaal. Deze stel ik op gemiddeld 17C. Ik zal je een hoop rekenwerk besparen. Maar onderstaand is het totale warmteverlies per maand in een gemiddeld jaar in mijn huis, door het glas. Per glassoort, uiteraard.

Dit warmteverlies moet gecompenseerd worden om het huis op de genoemde 17C te houden. Het totale warmteverlies met dubbelglas is 3167kwh. Bij HR++ glas is dit nog slechts 1290 en bij HR+++ ofwel triple glas is dit 821.

in kwh	3167	1290	821
in m3 gas	337	137	87
Warmtepomp kWh	792	323	205

Dit brengt natuurlijk ook kosten met zich mee. Om het eenvoudig te houden, reken ik met de prijsplafond-prijzen: 0.4 EUR per kwh en 1.45 per m3. Onderstaande de kosten per jaar (in een gemiddeld jaar, voor mijn woning, voor mijn omgeving).

	Dubbelglas	HR++	HR+++
Elektrische verwarming	€ 1.266,64	€ 516,04	€ 328,39
Gasverwarming	€ 488,05	€ 198,83	€ 126,53
Warmtepomp	€ 316,66	€ 129,01	€ 82,10

Terugverdientijd triple glas

Het vervangen van dubbelglas naar triple glas levert bij gasverwarming ongeveer 361 EUR op. Bij het verwarmen met de warmtepomp is dit 234,56 EUR.
Mooie bedragen. Maar het hangt wel af van de totale prijs voor het vervangen natuurlijk.
Het vervangen van de kozijnen (welke inclusief 1 deur en 1 set openslaande tuindeuren is) kost ongeveer 18.000 EUR excl. eventuele subsidies. Echter, het spaart schilderwerk uit. De “meerkosten” bedragen dus ongeveer 11.000 EUR.

De terugverdientijd is daarmee iets meer dan 30 jaar bij deze prijzen. Zonder prijsplafond ligt dit een stuk lager.

We kunnen ook kijken naar het verschil tussen triple & dubbel glas. Dit verschil is ongeveer 150 EUR per vierkante meter. Laten we het afronden op 3.000 EUR. Per jaar is de extra besparing slechts 50 EUR, wat een terugverdientijd van 60 jaar betekent.

Financieel gezien dus een volstrekt onverantwoorde keuze. Maar er spelen nog meer factoren mee: geluidshinder en comfort. Dat is niet te kwantificeren in euro’s.

Subsidies op glas

Echter, er zijn subsidies te verkrijgen. Samengevat: 150 EUR per m2 voor triple glas en 53 EUR per m2 voor HR++ glas. Dat betekent een totale subsidie van 3150 EUR voor triple glas.
De meerkosten bedragen nu nog slechts 8.000 EUR tov. niet vervangen, en een terugverdientijd van 22 jaar tov. het niet vervangen.

Het verschil met HR++ glas is nu ook genivelleerd naar in totaal ongeveer 1000 EUR, of een kleine 15 jaar. Op eens wél een verstandige financiële beslissing.

(Noot: de bedragen in de offerte die ik heb gekregen zijn inclusief de deuren zoals gezegd. Dit verhoogd het totaalbedrag nogal, omdat deuren dankzij het hang & sluitwerk relatief duur zijn tov. kozijnen)

De maand november zit er al een tijdje op. En zoals onlangs al beloofd in mijn blogpost “hoe bevalt het leven als energiespeculant“, geef ik een beter inzicht in de daadwerkelijke afrekening van november voor de gas en elektriciteitsrekening.

De vaste lezers weten het inmiddels: ik heb sinds eind oktober een dynamisch energiecontract. Ieder uur andere prijzen voor elektriciteit en iedere dag andere prijzen voor gas. En manmanman. Wat wás november een interessante maand als energiespeculant. Niet normaal meer! De volatiliteit was enorm, en dus ook de mogelijkheid om te profiteren van de lage tarieven. In deze blogpost ga ik eerst eventjes in op de keiharde eurootjes en de gevolgen, daarna neem ik jullie mee in de interessante verschijnselen in de prijsvorming en de implicaties die dit potentieel heeft voor zonnepanelenbezitters en elektrische rijders.

De daadwerkelijke kosten

Een dynamisch energiecontract werkt met voorschotten. Deze voorschotten hebben een aantal variabelen: volume en prijsinschatting.
Het volume is eenvoudigweg het aantal af te nemen kwh’s en m3’s voor jouw huishouden. In mijn geval was dit voor november 865 kwh en 85m3 gas. De prijzen waren (exclusief ODE & energiebelasting en de BTW over deze 2 posten) ingeschat op grofweg 43ct per kwh en 1,79913 EUR per m3.

De gerealiseerde prijzen lagen daar vér onder. Voor elektriciteit heb ik een prijs weten te realiseren van 0.1322 EUR en voor gas 1.03 EUR. Dat is nogal een verschil.
Dit heeft ook de nodige gevolgen voor de afrekening. Temeer omdat het volume ook een stuk lager was dan ingeschat. Slechts 30m3 gas en 643kwh.
Op een voorschot van 394.53 EUR voor elektriciteit is nu 283.72 EUR verrekend. Voor gas was dit een voorschot van 201.15 EUR, waarop we 117.60 EUR verrekend krijgen.

Dat wordt verrekend met het voorschot voor de maand januari. Voor januari verwacht EasyEnergy dat wij 1085kwh gaan gebruiken tegen 0.46 EUR en 121 m3 gas tegen 1.83317 EUR. Het voorschot is 802.40 EUR, waarop we 401.32 EUR verrekend krijgen. We betalen dus “slechts” 401.08 EUR. Samen met de teruggaaf van Greenchoice (-370 EUR) en de compensatie van 190 EUR levert dit een kostenpost op van netto…-160 EUR. (Dit tegenover een kostenpost van ruim 1100 EUR in november).

Voor wie zelf de rekenmachine erbij heeft gepakt en bovenstaande bedragen (per volume) niet kan rijmen met eindbedragen: dat komt door de manier waarop de voorschotten voor ODE en energiebelasting verrekend worden. Zie daarvoor de blogpost over hoe het dynamische energiecontract werkt.
Noot: EasyEnergy heeft het prijsplafond nog niet verwerkt in het voorschot, omdat er nog geen eenduidige regels zijn omtrent de implementatie. Het kan dus alleen maar meevallen.

De energietarieven in november op een dynamisch contract

Aan het begin refereerde ik al eventjes aan de volatiliteit. Daar heb ik uiteraard grafiekjes van. Maar eerst even wat cijfers: de laagste prijs voor aardgas was in de maand november 0.29 EUR per m3 op 2 november. De hoogste prijs was 1.40 EUR per m3 op de 30e. Een verschil van een factor 4.8. Beide tarieven zijn excl. energiebelasting en BTW. Inclusief deze tarieven gaat het om respectievelijk 0.8786 EUR en 1.9886. Nog altijd een factor 2.26, maar het toont ook het sterk nivellerende effect aan van de energiebelasting.

Voor elektriciteit was het verschil nog groter, maar ook oneindig. We hebben een tarief gekend van 0ct op zowel 6 als 11 november. En het hoogste tarief was maar liefst 0.549 EUR.
Inclusief de heffingen betekent dit 0.0733 en 0.6716. Een factor 9.

In grafiekjes (excl. ODE & energiebelasting en de BTW op deze posten), houdt dit het volgende in:

En voor aardgas:

Bovenstaande toont de volatiliteit van de energiemarkt. Met een dynamisch energiecontract kun je hier de vruchten van plukken als je flexibel bent. Maar het kan dus ook lelijk uitpakken als je dat niet bent en “gedwongen” bent om tijdens de duurste momenten te gebruiken. Meer daarover in de volgende paragraaf.
Ik hoop dat bovenstaande laat zien wat er op grote schaal gebeurd met energiebedrijven die niet hun volledige volume hebben vastgelegd met lange-termijncontracten aan de inkoopzijde, maar wél de prijzen hebben vastliggen aan de klantzijde. Het verklaart (ten dele) het faillissement en de financiële problemen van veel kleine partijen.

De significantie voor zonnepaneelbezitters, warmtepompers en elektrische rijders

Al een aantal keer is mij gevraagd, zowel per mail als per comment als in het echte leven, hoe dit zit met zonnepaneelbezitters. Het is toch woest onhandig om niet meer te kunnen profiteren van de salderingsregeling? Immers, in de zomer lever je heel veel kwh’s terug tegen een laag tarief en in de winter neem je het weer duur af.
Daar heb ik nog geen definitief antwoord op. Maar wel een voorlopig antwoord: zelden waren de stroomtarieven hoger dan in juli, augustus en september 2022. Alleen de eerste week van december was duurder door Dunkelflaute. Maar de tarieven in de zomer waren juist “sky-high”. Veroorzaakt door duur gas (opzweepeffect dankzij het vullen van de opslagen onder politieke druk), droogte (weinig waterkracht in Europa), weinig wind, hitte (=veel vraag) en de uitval van Franse kerncentrales.
De droogte zal ook komend jaar een rol spelen (reservoirs staan nog altijd laag), de kerncentrales draaien nog niet en ook zullen de gasvoorraden opnieuw gevuld moeten worden.

Een tweede, beter te kwantificeren antwoord is echter het idee dat zonnepanelen in de winter waardeloos zijn. Dat is klinkklare nonsens, doorgaans geroepen door de fossiele lobby en hun lopende echoputten die geen enkel idee hebben waar ze het over hebben.
Uiteraard is de opbrengst lager dan in het voorjaar of in de zomer: de daglengte is korter, je hebt meer last van schaduwwerking en de intensiteit van de zon is lager door de grotere hoek waarmee de zon door de atmosfeer straalt. Het verschil is echter bij lange na niet zo groot als je denkt. De zonnigste novemberdag levert op mijn systeem een opbrengst op van iets meer dan 30kwh. De absolute recordwaarde voor mijn systeem is 65kwh. 46% van de recordwaarde dus, op een daglengte die minder dan 50% is en de schaduwwerking na 13 uur ’s middags aanzienlijk is (tot de eiken hun blad verliezen in december).

Maar de leukste grap komt nog: de laagste tarieven zijn in november gerealiseerd in windrijke nachten. En op diezelfde dag lagen de tarieven overdag juist een stuk hoger. Zo kon het gebeuren dat ik op 6 november 55kwh stroom van het net nam en slechts 4.5kwh terugleverde. En daarmee in totaal iets meer dan 50kwh elektriciteit netto verbruikte voor…2.70 EUR. Nog geen 5.5 ct per kwh dus.
Er zijn maar liefst 6 dagen geweest waarop ik meer geld terugkreeg dan ik verbruikte.

Hoge tarieven zijn in de winterperiode dus helemaal niet per se nadelig voor zonnepaneelbezitters. Wat je zelf teruglevert gaat namelijk ook tegen dezelfde marktprijs. Eerder schreef ik al dat 30 november de duurste dag van de maand was, met de hoogste piek. Het was echter ook de goedkoopste dag van de maand voor mij.

Zoals je kunt zien aan bovenstaande grafieken, liggen de pieken quasi op hetzelfde moment. Deze niet-eens-bijzonder-zonnige-dag leverde op deze manier 4.16 EUR op.

Bovenstaande toont eens te meer aan hoe zeer je kunt profiteren van de lage tarieven én van de hoge tarieven. Uiteraard bestaat er het risico op Dunkelflaute. Maar zelfs dan ligt het tarief (tot op heden) ver onder het niveau van de “Status Quo” leveranciers.

Voor elektrische rijders: deze tariefzetting is de enige manier om onze EV nog rendabel te kunnen rijden. Bij de huidige brandstofprijzen ligt het omslagpunt voor (onze) EV rond de 30ct per kwh (totaaltarief). Een tarief wat je zelfs met het prijsplafond niet gaat benaderen. Geen probleem als je baas betaalt, maar ik ben eigen baas…

Normaliter plaats ik niet 2 blogs op 1 dag, maar gezien de actualiteit wilde ik dit niet tot morgen laten liggen.

Er is al op diverse plekken in de media van alles verschenen over het energieprijsplafond. Het gaat er eindelijk komen. Laat mij vooropstellen dat dit prima nieuws is, zeker voor de “minima”. Het is zelfs een relatief goede regeling, die mensen met vast contract tegen oude prijzen niet bevoordeeld en relatief veel mensen meeneemt in de voordelen. Er blijft ook wel degelijk een (kleine) besparingsprikkel bestaan.

Maar helaas zijn “ze” er toch niet aan ontkomen om het weer vreselijk en onnodig ingewikkeld te maken en vooral zo transparant te maken als jaren’70 glazenblokken. Je dénkt iets te kunnen zien, maar het is toch een vertekend beeld. Zo ook weer deze draak van een maatregel. Overigens is deze ook niet goedgekeurd – maar dat zal vast wel gebeuren.

De Verdeling Maximaal Verbruik

De duivel zit in de details. Zo blijkt ook nu weer. Want in de volksmond en de media werd al gerept over een prijsplafond tot 1200m3 gas (tegen een prijs van 1.45) en 2900kwh voor 0.40 EUR per kwh. Beiden op jaarbasis, en voor zover het elektriciteit betreft ná saldering.

Oei. Dit blijkt tóch niet helemaal zo te zijn. Er is namelijk een “verdeling maximaal verbruik”. En daar wordt het schimmig. In geen enkel nieuwsartikel heb ik de uitwerking gezien. Ook in alle beleidsnota’s en brieven naar de kamer heb ik een uitwerking gezien. Wel het voorbeeld:
“Een huishouden krijgt op 13 april de jaarlijkse energierekening. Van 1 januari tot en met 12 april mag dit huishouden 610 m³ gas en 976 kWh stroom gebruiken tegen de maximale tarieven van het prijsplafond. Gebruiken zij meer? Dan betalen ze het tarief uit hun energiecontract. 

Van 13 april tot en met 31 december mag dit huishouden nog 590 m³ gas en 1.924 kWh stroom gebruiken tegen de maximale tarieven van het prijsplafond. Het maakt niet uit hoe hoog hun verbruik was voordat zij op 13 april de jaarlijkse energierekening kregen. In totaal mogen zij door deze verdeling in 2023 1.200 m³ gas en 2.900 kWh stroom gebruiken tegen het maximale tarief van het prijsplafond.”
Bron: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/koopkracht/plannen-kabinet-met-prijsplafond-voor-gas-en-elektriciteit

Maar daar wordt je natuurlijk geen klap wijzer van!
Dus ik ben op onderzoek gegaan. In één van de documenten staat het genoemd:
“standaardjaarafname: standaardjaarafname (SJA) als bedoeld in artikel
1.1 van de Begrippencode elektriciteit;
standaardjaarinvoeding: standaardjaarinvoeding (SJI) als bedoeld in
artikel 1.1 van de Begrippencode elektriciteit;
standaardjaarverbruik: standaardjaarverbruik ((SJV) als bedoeld in artikel
1.1 van de Begrippencode gas;”

Het is dus op zoek gaan naar deze begrippencodes. Die heb ik gevonden, en dit staat er in:

• Standaardjaarafname (SJA): De verwachte afname op een aansluiting bij gestandaardiseerde condities en op basis van een genormaliseerd jaar;
• Standaardjaarinvoeding (SJI): De verwachte invoeding op een aansluiting bij gestandaardiseerde condities en op basis van een genormaliseerd jaar;

Ik heb die van gas niet eens opgezocht, want die is ongeveer net zo kansloos. Op welke informatie moet de Kamer nu een besluit nemen, vraag ik me af? Waarom verwijzen naar een bepaalde Begrippencode, waarin vervolgens niets concreets staat. Elders wordt verwezen naar “Voor het standaardjaarverbruik wordt uitgegaan van de meest recente gegevens uit het centraal aansluitingenregister die de
subsidieontvanger van de netbeheerder heeft ontvangen;”
Niet bepaald transparant. Het is voor de individu dus niet te achterhalen.

Het laat ook enkele belangrijke hiaten zien: als dit op individueel niveau (per aansluiting) wordt bepaald, hoe gaat men dan zorgdragen voor veranderingen van verwarmingsbron? Of met het invoeden van elektriciteit, groeiende of krimpende gezinnen etc?
Sowieso: het invoeden van elektriciteit wordt een drama in de uitvoering. De prijs kan in de zomermaanden wel degelijk hoog zijn voor elektriciteit, maar volgens “jouw individuele norm” verbruik je normaal 0 kwh…

Met andere woorden: na het lezen van de documentatie ben ik er niets wijzer van geworden. Ik denk ook niet dat het gemiddelde Kamerlid dit zal begrijpen, en wellicht niet eens tot deze vragen kán komen, simpelweg omdat het hun werkveld niet is.
Voor een regeling die miljarden kost, had ik een concretere uitwerking verwacht.

Enfin, “een” standaardverbruiksprofiel dan!

Uiteraard hou ik al sinds jaar en dag mijn meterstanden bij. Geheel ten overvloede of wellicht niet: ik heb de meterstanden gebruikt uit de tijd vóór de elektrische auto en zonnepanelen, warmtepomp, airco etc.!

Bovenstaand het standaardverbruiksprofiel voor elektriciteit, als percentage van het jaarverbruik. Ik kan me niet voorstellen dat het landelijk gemiddelde veel afwijkt. In de wintermaanden verbruik je meer elektriciteit, door het simpele feit dat verlichting vaker aan is en omdat je doorgaans meer tijd binnen doorbrengt. Denk aan televisie kijken. Nogmaals: in bovenstaande is geen airco, verwarming of koken meegenomen.

Idem dito kunnen we doen voor gas:

De maand januari is in vrijwel alle gevallen het koudst. En hoewel het daglicht als fors toeneemt in februari (en 10% korter duurt dan december), is februari toch flink kouder dan december en dus ook het gasverbruik. Maar liefst 58.5% van de “stookbehoefte” valt in de periode jan-april. Dit is redelijk overeenkomstig het rekenvoorbeeld (al hebben ze daar om dubieuze redenen gekozen voor een fictief contract tot 13 april).
Bovenstaande kun je ook voor je eigen situatie redelijk gebruiken: een beter uitgangspunt heb je op het moment helaas niet.

Had het nu echt niet simpeler gekund?

Bij dit soort maatregelen vraag ik me echt af of het niet eenvoudiger had gekund. Het korte antwoord was geweest: absoluut! Het langere antwoord is: nee. Het is heel complex: als je met de energiebelasting gaat “spelen”, dan verlaag je de kosten van iedereen. Ook van diegenen die het helemaal niet nodig hebben. Bovendien is de consument dan alsnog overgeleverd aan de grillen van de markt.
Had het transparanter gekund? Ja! Geef niet alleen het rekenvoorbeeld, maar ook de verwijzing naar de wijze waarop de netbeheerder de verbruiksprofielen bepaald.
Dat is nu niet transparant, waardoor je alleen in gelijkblijvende situaties iets kunt benaderen. Maar teruglevering van stroom in de lente en zomer beïnvloeden je standaard-verbruiksprofiel. Evenals het al dan niet hebben van een elektrische auto, het overstappen van gas naar warmtepomp (en eventueel weer terug dánkzij het energieplafond), gezinsuitbreiding etc.

Eerder deze week zag ik een interessante verwijzing vanaf het blog van Aaf (Zuinigaan). Het gaat over de vraag hoe je het zuinigst omgaat met de CV-ketel. De vraag in de comments die gesteld werd valt te parafraseren als volgt:
“Is het nog steeds gunstig om met de ECO-stand warm water te maken, in plaats van met een waterkoker”? En daarbij werd gesteld dat dit misschien een berekening voor mij is.

Gooide iemand een handschoen neer? Dan raap ik ‘m op! Challenge accepted!

In de eerste plaats hangt het antwoord af van vele factoren. Vooral hoe je de vraag exact interpreteert. Maar ook de lengte van de leidingen, de efficiency etc. Maar ook of het energetisch beter is, of kostentechnisch beter…

Qua efficiency, gemeten in de hoeveelheid energie die er nodig is om het water te laten koken, zal de waterkoker nooit te verslaan zijn. Punt. Makkelijker kan ik het niet maken. Een waterkoker is gewoon erg efficiënt. En hierbij geldt dat des te groter het vermogen, des te efficiënter het proces. Klinkt tegenstrijdig? Toch is het zo: als het water er langer over doet om te koken, zal er over een langere tijd warmte ontsnappen.

Maar er zijn meer manieren om warm water te maken: met de CV-ketel en met een Quooker (of ander merk) bijvoorbeeld.

Water verwarmen met de CV-ketel

Water verwarmen met de CV-ketel doe je doorgaans op gas. De watertemperatuur bij het tappunt moet minimaal 55C zijn (vandaar de instelling op 60C voor tapwater). Mijn CV-ketel doet er 27 seconden over om warm water te geven in de douche, wat ruim 17 meter verderop is. Een kWh aan gas-warmte-water kost bij een prijs van 3,5 EUR per kuub gas ongeveer 40ct. Dat is gerekend met alleen de ketelverliezen, er zijn ook nog wat verliezen “onderweg” omdat het water sterk afkoelt in de leidingen.
In een waterkoker bij 98% efficiency kost een kWh-tapwater-warmte ongeveer een eurootje.
Ik reken bewust simplistisch: het gaat hier niet om het volume, in beide gevallen zul je ongeveer net zoveel warm water hebben. Met 1kWh kun je best veel water verwarmen.

Maar de crux zit hier in de leidingen. Een waterleiding heeft normaliter een dikte van 15mm, in oudere woningen nog wel eens 10 of 12. In mijn huis 15, want ik heb alles zelf vernieuwd:-).
De lengte is zoals gezegd 17 meter. Dat betekent dat er 3 liter water in de warmwaterleiding blijft staan van de CV-ketel tot aan de douche. Dat is een “stilstandverlies” en is dus enorm. (in de post bij Aaf staat een fout van mijn kant. Iets met radius en diameter:-))
Het is zelfs zó groot, dat ik mij nu begin af te vragen of ik niet beter een elektrische boiler op zolder kan leggen. Kom ik op terug in een andere blogpost…

Water met de waterkoker: Break Even Point

Wanneer is het nu voordeliger om met de waterkoker warm water te maken?
Je hebt 4.18kJ energie nodig om 1 liter water met 1 graad op te warmen. Om het water te laten koken moet je voor het gemak 85 graden verwarmen. Dat is 355kJ, ongeveer 0.1kwh. Een 2000W waterkoker zal hier derhalve 3 minuten over doen.
Die 0.1kWh kun je ook in gas omrekenen. Je moet ongeveer 10 liter gas verbranden (immers, in 1000 liter gas zit ruim 35000KJ) om dezelfde hoeveelheid water te laten koken.
Het maakt even niet uit of je tot het kookpunt gaat of tot 60 graden: vergroot gewoon de volumes en de rekensom is hetzelfde.
Echter, een ketel heeft bij het verwarmen van tapwater hooguit 90% rendement. Je komt dus uit op 11 liter. Grofweg 3,5 cent voor het verwarmen van deze genoemde liter water.
Bij de waterkoker kost dit al snel 10 cent.

Maar: je CV-ketel hangt niet direct aan de kraan vast! Bij een lengte van 3 meter heb je een stilstandverlies van ongeveer 0.5 liter, die weer bijna 2 ct kost.
Zo lang de ketel dichterbij staat dan een meter of zes, is het voordelig om het warme water uit de CV te pakken. Met andere woorden: bij iedere woning waarbij de CV-ketel op zolder staat, kun je beter de waterkoker gebruiken!

Hierbij ga ik wel compleet voorbij aan het feit dat de gebruikscasus volstrekt anders zal zijn. Een waterkoker is niet geschikt voor grote volumes, en CV-water niet heet genoeg om thee te zetten. Maar als je een waterkoker hebt van een liter en dat kookt, dan heb je ook 3 liter afwaswater.

Dit is ook direct een reden waarom een Quooker wel degelijk een duurzame optie kán zijn: deze verwarmd het water op hoog vermogen (>2KW) en houdt het warm met laag vermogen (dwz., korte pieken). Maar hierdoor heb ik de CV-ketel niet nodig om warm water te maken in de keuken. Geen stilstandverliezen (die vooral optellen bij kortdurig gebruik van warm water).

Eerder deze week en vorige week werden er al wat vragen aan mij gesteld, oa door Cheesyfinance: over het stoken met de warmtepomp, wanneer dit gunstig is en de invloed van de buitentemperatuur. Gezien ik hier al wat voorwerk voor had gedaan, is het een vrij eenvoudige vraag om te beantwoorden.

Deze vraag is eigenlijk tweeledig:
1. In het geval van een hybride systeem, waar ligt het omslagpunt tussen gas en elektra.
2. En 2, maar in relatie met 1: bij welke temperatuur stookt een warmtepomp het voordeligst?

Waarom niet meer? Nou vrij simpel: als je uitsluitend een warmtepomp hebt om je huis mee te verwarmen, dan heb je geen enkele keuze en hoef je vraag 1 niet te beantwoorden. Vraag 2 blijft dan wél relevant.

Hybride warmtepompsysteem: het omslagpunt tussen gas & elektra

Eerst maar even het hybridesysteem definiëren: met een hybridesysteem bedoel ik zowel de “hybride-warmtepomp combinatie” zoals de meesten dit kennen uit “de media”. Maar ook een systeem zoals ik in gebruik heb waarbij we met de airco stoken (lucht-lucht warmtepomp) maar ook nog de mogelijkheid hebben om te stoken met een CV ketel op gas.

Beide zijn “hybride”, waarbij de airco wat meer handmatigheid vereist en de hybride warmtepomp wat meer slimmigheid heeft ingebouwd (als in “vooringestelde parameters”)

In de basis is het heel simpel: het is een vergelijking tussen de gasprijs en de elektriciteitsprijs. Voor dit vergelijk stellen we de gasprijs op 3,50 EUR per m3 en elektriciteit op 0,85 EUR per kWh. Dat ligt in lijn met de prijzen zoals Greenchoice die voorstelde aan mij.

Dit lijkt een simpele keuze: elektriciteit is veel goedkoper per eenheid, dus nemen we elektriciteit. Zo simpel ligt het echter niet: een kubieke meter gas bevat namelijk 35,17MJ aan energie. Een kWh elektriciteit slechts 3,6MJ. Als we dit gaan omrekenen naar MJ betekent dit “dus” een prijs van respectievelijk 0,099 EUR per MJ en 0,236MJ.

En hier komt de COP tevoorschijn. Of de SCOP (da’s de COP met de S van Seizoen er aan vast). De COP is een maat voor de prestatiewaarde: hoeveel elektriciteit heeft de warmtepomp nodig om een bepaalde hoeveelheid energie uit de lucht te halen?
De formule is tamelijk eenvoudig: de prijzen per MJ door elkaar delen. We doen dan een aanname van een 95% efficiency van de CV-ketel (die is per definitie nooit 100). De uitkomst is dan dus 2,27 (0,104 delen door 0,236).
Dit kunnen we ook in kWh’s doen: 3,50 / 9,8 (warmteinhoud in kWH) = 0,3571 EUR per kwh (en met efficiency verlies dus 0,37. Elektra kostte 0,85. 0,85/0,37= 2,29. Het verschil zit ‘m in de afrondingen: rekenen in MJ is nauwkeuriger dan in kWh.

De COP is echter afhankelijk van een aantal factoren. Namelijk de buitentemperatuur en de afgiftetemperatuur. En uiteraard de kwaliteit van het toestel zelf. De SCOP van het toestel moet vermeld worden en bedraagt bij mij 4.1 (volgens de NEN-norm 14511 meen ik).
Bij watergebonden-systemen (binnenzijde aan een vloerverwarming bijvoorbeeld) is de (S)COP hoger, omdat de afgifte temperatuur lager ligt.
Enfin: je ziet al dat bij de prijsverhoudingen op dit moment, het vrijwel altijd gunstig is om te stoken met de airco. Het omslagpunt (~2,3) ligt ruimschoots onder mijn normwaarde en wat je sowieso mag verwachten van een dergelijk systeem (4.1 of hoger).

Bij welke temperatuur stookt een warmtepomp het voordeligst?

Nu komen we uit bij het volgende punt: bij welke temperatuut stookt een warmtepomp het voordeligst en hoe kun je hier voordeel uit halen?

Algemeen kun je stellen dat de COP toeneemt bij hogere temperaturen. Des te hoger de temperatuur, des te hoger de performance. Er zit immers meer energie in de lucht, waardoor de compressor minder hard hoeft te werken om het er uit te halen. Dit verschil is significant groot!
Onderstaand staat een grafiek zoals deze typisch is voor een middenklasse warmtepomp, met een afgiftetemperatuur van 35C. Dat zou voor mijn huis volstaan, vandaar. Grofweg gezegd is het voordeliger om met de warmtepomp te stoken (tov. gas) tot ongeveer -15. Daar duikt de SCOP van dit systeem onder de 2.3.

Echter, het aantal uren dat het kouder is dan -20 is op 1 hand te tellen, per eeuw…Het komt simpelweg zelden voor. Daar hoef je dus eigenlijk nauwelijks rekening mee te houden.
Maar je kunt er wel iets anders mee doen!

Namelijk: stoken als een pro!

Want nu kunnen we écht leuke dingen gaan doen.
Voor dit doel kijken we naar een typische winterdag zoals deze zo vaak optreed. Om middernacht is het iets onder de -2C. In de nacht koelt het af naar -3.2, de laagste temperatuur van dit etmaal. Tussen 3 en 4 warmt het op en de temperatuur loopt op tot bijna 6 graden midden op de dag. Onderstaande temperatuurgegevens komen van een winterdag in De Bilt, 1 januari 2021.

Stel je nu voor dat je een “dom” systeem hebt. Geen anticipatie, geen slimmigheden. Iets wat alleen reageert op het hier en nu. Het systeem zal nu ’s nachts gedwongen zijn om bij te verwarmen. Het “weet” niet dat het later die dag (sterk) op gaat warmen. Eeuwig zonde! Want overdag stook je in dit geval significant efficiënter.
Als we de COP van dit systeem om 3 uur ’s nachts op “0” zetten, kun je zien wat het effect is van later verwarmen:

Een zinvolle toepassing is dus het niet stoken van middernacht tot pak ‘m beet 3 uur. Daarna is het al 5% efficiënter om te verwarmen: je hebt 5% minder energie nodig om dezelfde warmte binnen te krijgen. Enkele uren later is dit al meer dan 20%. Dat zijn serieuze verschillen!

Het wordt natuurlijk nóg interessanter als je hier dynamische uurtarieven tegenover zet. Dat verandert namelijk niet alleen het omslagpunt tussen CV-ketel en de warmtepomp, maar ook welke uren het voordeligst zijn. Nu heb ik wel gekeken naar de tarieven op 1 januari 2021. Maar daar wordt je niet vrolijk van. Wat was energie toen (belachelijk!) goedkoop! Onderstaande tarieven zijn namelijk inclusief ODE & BTW!

Maar we zijn er nog niet! Want bovenstaande moet je eigenlijk ook in percentages uitrekenen, met hetzelfde nulpunt, gekozen op het koudste moment van de dag. Toevallig was toen ook de elektriciteitsprijs het hoogst van de dag zo ongeveer, en was dit dus zéker een moment om niet te verwarmen. Onderstaande kun je het best zo interpreteren: de goedkoopste momenten zijn de momenten waarop het verschil tussen de lijnen het allergrootst is! Zo is het eind van de middag buitengewoon onvoordelig door de oplopende elektriciteitsprijzen en is het in de ochtenduren (tussen 3 en 8) quasi gelijk, ondanks de lagere temperaturen die er op dat moment nog waren.

Als ik nu toch enig technisch inzicht had wat ik nuttig in kon zetten…Dan had ik een softwareprogramma geschreven die dit gewoon “real-time” doet, met voorspellende waardes en gewenste comfortlevels.

Het is wellicht een schokkende mededeling, maar toch niet minder waar: in de winter staat de zon lager aan de hemel dan in de zomer. Navenant volgt dat er minder energie op het aardoppervlak valt: de weg die de zon door de atmosfeer moet afleggen is langer, en de energie wordt verdeeld over een groter oppervlak (zgn. projectie). Hoe dit allemaal precies werkt kun je lezen bij Nemo.

Nu gaan we naar de significantie voor ons, de gewone mens, mede naar aanleiding van een blogpost van Aaf (Zuinigaan). Voor de mensheid en maatschappij heb ik een aantal plaatjes gemaakt. In Paint, zoals je gewend bent van mij en wat lekker “lichte” plaatjes oplevert (weinig bandbreedte nodig). Die plaatjes volgen verder naar beneden. Eerst ga ik uitleggen wat de “zontoetredingsfactor” is, of in het Engels de “Solar Heat Gain Coefficient”. In mijn industrie noemen we dit de G-value. Jep, dit spul is volledig onderdeel van mijn werk!

Zontoetredingsfactor of G-Value

De zon schijnt op aarde met een bepaald vermogen. Dit nemen we doorgaans als een constante waarde, zijnde 1000W. Hiermee bedoelen we te zeggen dat er op het midden van de dag een totaal vermogen is van 1000 watt per vierkante meter grondoppervlak. Dat is enorm, en het is dan ook niet verbazingwekkend dat het warm aanvoelt in de zon.

Deze 1000W is verdeeld over een aantal bandbreedtes: ultraviolet, zichtbaar licht en infrarood. Dit is belangrijk: de meeste mensen denken dat “warmte” alleen uit het infrarood-bereik komt. Dat is volstrekte nonsens.
Ongeveer 4% van de energie zit in het ultraviolette bereik: UV-A en UV-B. UV-C bestaat ook, maar wordt volledig geabsorbeerd door de atmosfeer. In de winter wordt door de langere weg in de atmosfeer ook UV-A en UV-B geabsorbeerd door de atmosfeer (mits op zeeniveau) op ons geografische breedte.

De overblijvende 96% is vrijwel gelijk verdeeld over het infrarood-bereik en het zichtbare licht. Met andere woorden: zelfs als je alle infrarood wegfiltert, komt er nog bijna 500W vermogen op de grond. En vice versa: als je al het zichtbare licht weg zou halen, maar niet het infrarood gedeelte, wordt het nog steeds warm.

Tot zover de energie van de zon. Nu gaan we naar absorptie, lichttransmissie, emissiviteit en de G-waarde. Die laatste wordt ouderwets ook wel de “zontoetredingsfactor” genoemd. Relevant in de (woning)bouw.

We nemen een ruit, bestaande uit glas. Zelfs het helderste glas is niet volledig transparant. Dat lijkt wel zo voor de leek. Maar bedenk goed: de voorruit van je auto heeft een lichttransmissie van 70%. Een gedeelte wordt geabsorbeerd: hoe helderder het glas, des te kleiner de absorptie. Een gedeelte wordt gereflecteerd en dit noemen we meestal de emissiviteit. Een spiegel heeft een emissiviteit van 0 (alle energie wordt weerkaatst). Glas doorgaans 0.9; het laat immers nogal veel licht door. Maar toch is die 10% wel relevant. De emissiviteit en de absorptie bepalen (heel simplistisch) de lichttransmissie van zichtbaar licht. Die lichttransmissie is onderdeel van de totale G-waarde. De totale G-waarde van het glas wordt bepaald door de lichttransmissie, absorptie of reflectie van IR via coatings en eventuele conductie door het glas heen.

Verwar dit niet met de isolatiewaarde. Die staat hier volledig los van. Je kunt met enkelglas fantastische G-waardes behalen, maar geen enkele isolerende werking. Je kunt met triple glas prachtige isolerende waardes behalen, maar de G-waarde heeft er doorgaans wel onder te leiden. De G-waarde ligt altijd tussen de 0 (helemaal niets) en 1 (het maximale, ook wel 100% genoemd…).

Ze zijn echter niet te correleren aan elkaar: in een dubbelglas kom je G-waardes tegen van 0.2, maar ook van 0.4 of 0.6. In triple glas doorgaans onder de 0.4. De G-waarde wordt loodrecht gemeten op het glasoppervlak en houdt dus geen rekening met de hoek van instraling (waarbij de relatieve reflectie groter is). Bij de ZTA wordt wel gemeten onder een hoek, maar deze komt in moderne normen voor bouw niet meer voor (gelukkig, zeg ik er even bij).

Enfin. Door naar de significantie hier van: zontoetreding in de winter!

Zontoetreding in de winter

In de winter willen “we” een zo groot mogelijke G-waarde hebben. En eerlijk gezegd geldt in Nederland als relatief koud land niet alleen “de winter”, maar de gehele periode van oktober t/m mei. Veruit het grootste deel van het jaar. In de zomer wil je een lage G-waarde, maar er zijn nog maar weinig dynamische systemen op de markt die dit voldoende kunnen reguleren (schakelbaar glas).

In de zomer kun je dus beter kiezen voor slimme aanplanting, externe zonwering en grote overstek.

Terug naar de winterperiode: de zonkracht in Nederland is best groot. Groter dan je zou verwachten. En we hebben een additioneel voordeel: de hoek waarop de zon naar binnen schijnt is veel kleiner en dus bijna parallel. In het midden van het land staat de zon op ongeveer 15 graden rond midden december en meer dan 60 graden in juni.
Zie het onderstaande plaatje:

Het plaatje verdient geen schoonheidsprijs, maar hé: het is avond en het beeld is duidelijk denk ik.

Nu kunnen we eens gaan kijken naar het maximale vermogen per vierkante meter, midden op de dag in het midden van de maand, in het midden van het land.

Wát een enorm verschil is dit! Iets minder dan 300W per m2 in november-januari en bijna 1000 in de periode april t/m augustus. Maar om te kijken naar de mogelijkheid om deze energie te gebruiken, moeten we ook kijken naar de hoek waaronder de zon invalt. Hoe groot is het vermogen wat op een loodrecht vlak valt, ofwel een raam in een muur:

Zoals je ziet wordt het nu een heel ander verhaal. De zon staat in juni dermate hoog aan de hemel, dat er veel minder directe straling is op het vlak dan in pak ‘m beet april. Het aantal uren op deze hoogte is in de winter natuurlijk wel relatief klein: de zon staat überhaupt nog geen 8 uur boven de horizon in december.

Maar áls de zon schijnt, dan heb je er wel degelijk veel voordeel van. De waardes moet je uiteraard nog vermenigvuldigen met de G-waarde. Met een G-waarde van 0.5 heb je nog altijd ruim 135W aan zonne-winst in je woning: per vierkante meter glas!