Categorie: Eten & drinken

Sinds begin februari laten wij onze boodschappen thuisbezorgen. Consequent – daarvoor was het incidenteel. En er is mij iets opgevallen: het lijkt heel veel geld te besparen! De kosten voor levensonderhoud hou ik bij sinds 2012. Hierin zitten een aantal verschillende groepen: de bakker, supermarkt, groenteboer, drogist en soms de Hema en Action. Alleen als het eten of huishoudelijke dingen betreft uiteraard. Dit vertroebelt het beeld een klein beetje. Hierin zitten namelijk relatief veel uitgaven die puur voor & door de kinderen zijn: luiers, met name. Logischerwijs neemt dit dus toe.

Om een betere vergelijking te maken heb ik de lijst gefilterd en alleen de “voedseldingen” overgelaten: bakker, supermarkt en boerenwinkel. Door de jaren heen zie je een flinke stijging. Ook een behoorlijk grillig verloop. De ene maand is duidelijk duurder dan de andere maand. Een goed voorbeeld is de grootste piek: augustus 2019. In die maand waren we volop aan het verbouwen. Er is toen relatief veel bier gedronken (lekker, na het klussen) maar dat ene kratje zie je niet terug. Nee, het zijn vooral de frisdranken en de krentenbollen die je hier terugziet, en een groter aantal kant-en-klaar-maaltijden. We hadden namelijk regelmatig geen toegang tot het huis en moesten dus koken op 1 pit.

Grilligheid er uit halen

De grilligheid kan ik er natuurlijk makkelijk uithalen, door te middelen per maand. Het grillige patroon verdwijnt vrijwel acuut. De maanden februari en september zijn het goedkoopst. December (kerst) en januari (onze verjaardagen) zijn het duurst. De hogere kosten in mei kan ik niet zo goed plaatsen.

Er is alleen een probleempje met bovenstaande grafiek. Namelijk: het zegt echt werkelijk helemaal niets of op zijn best heel weinig. Want het is een gemiddelde over de afgelopen 8 jaar. En los van stijgende kosten per jaar, is er sprake van een ander fenomeen: we zijn een gezin geworden. Het is dus véél interessanter om te zien hoe de kosten zich door de jaren heen ontwikkelen!

Een koud kunstje natuurlijk in excel. En met Paint heb ik er 3 mooie cirkeltjes overheen geplot. Het eerste cirkeltje is de geboorte van mijn zoon eind 2015. Eind 2018 kwam onze tweede er bij en begin dit jaar onze derde. Je ziet duidelijk een opwaartse trend: onze kosten voor de boodschappen exploderen. Dit heeft een aantal oorzaken:
1. Boodschappen worden duurder, onder andere door de BTW-verhoging op 1 januari 2019.
2. De kinderen groeien. En die beginnen echt hele serieuze porties te eten.
3. Meer kinderen. De jongste eet nu alleen nog maar indirect mee, maar tijdens een zwangerschap eet je ook iets meer. Er groeit immers een kind in je – en die voedingsstoffen komen érgens vandaan.

Die grafiek gaat omhoog vriend!

Aan het begin van deze post schrijf ik dat het laten bezorgen van boodschappen geld bespaart. Tot nu toe laat ik echter vooral zien dat het gemiddelde van 2021 nog nét boven het gemiddelde van 2020 ligt. Niet echt een overtuigend verhaal dus. Of toch wel? Want nu gaan we even iets beter kijken. Namelijk niet meer naar gemiddeldes, maar naar de uitgaven de afgelopen 16 maanden. Vanaf januari 2020 dus.

In de maand juni is een piek te zien. Dat heeft ongetwijfeld te maken met een vakantie in Zwitserland…Da’s een duur land om een zakje chips te kopen zullen we maar zeggen. Daarna zie je een duidelijke trend naar beneden: in de zomer hebben we goed opgelet. Als ik een trendlijn zou plotten door de allereerste grafiek dan liggen de zomermaanden duidelijk onder die trend. In het najaar en de winter zie je het gebruikelijke patroon: de maanden zijn iets duurder. Vanaf midden februari zijn we begonnen met het stelselmatig laten bezorgen van de boodschappen en duikt de lijn naar beneden.

Dit onderstreept mijn gevoel: het laten bezorgen van boodschappen is goedkoper. Mijn hypothese:
Het vastzetten van een bezorgmoment dwingt je na te denken over wat je gaat eten. Hierdoor is de maaltijdplanning strakker. Dit betekent 2 dingen: je kunt maximaal profiteren van aanbiedingen (want die zijn vooraf bekend en daar stem je de planning mede op af), en je hoeft niet meer naar de winkel. Iedere keer dat je in de supermarkt bent, kom je in de verleiding om iets te kopen.

Ook zorgt het er voor dat je beter de spullen opmaakt die je al hebt. De dag vóór het bezorgmoment zijn er wel eens dingen op (onverwachts) die we de dag tevoren niet meer gaan kopen maar gewoon laten bezorgen. Het blijkt zelden iets kritisch te zijn!

Ik ben benieuwd of deze trend zich doorzet de komende maanden. Terug naar het niveau van 2012-2018 zullen we niet meer gaan. Je kunt niet verwachten dat een gezin van 5 net zoveel uitgeeft aan boodschappen als toen we met z’n tweetjes waren. Maar het niveau van 2019 moet toch haalbaar zijn.

Afgelopen weekend ligt al weer een poosje achter ons: vandaag komt tenslotte Zaagmans al weer langs. Maar het afgelopen weekend was saai! Het was slecht weer, het heeft vrijwel het hele weekend geregend hier. Zaterdagochtend was ik nog even in de tuin bezig geweest en daarna binnen aan de slag. Maar ik had Dochterdienst, want Lieftallige Echtgenote ging met Zoon naar de zwemles. Mijn schoonmoeder kwam om op de meiden te letten, maar de meiden gingen om beurten naar bed. Klussen op zolder voor de zolderverbouwing was daarmee helaas onmogelijk: dat maakt teveel herrie.

Zaterdag was dus een gare, saaie dag. Een hangdag. Als de Snor érgens een hekel aan heeft, dan is het hangen! Vreselijk. Ik kan niet stilzitten, ik doe dat ook weinig. Door het vele hangen en het voortkabbelen van de dag werden we moe, zeurderig, hangerig. We hadden geen zin om te koken. Eten bestellen dan maar? Nee! Met grote doch gepaste trots kan ik mededelen dat wij gewoon gekookt hebben.

Lieftallige Echtgenote had zich er toe gezet om rösti te maken, groente te koken en een stukje vlees(vervanger) te bakken.

In de avond ben ik zelfs nog gaan hardlopen, al was het maar een rondje van 5km. En ik deed er (te) lang over. Maar het is beter dan op de bank zitten.

Maar ook zondag werd saai. De kinderen waren vroeg wakker, het weer was bedorven als een pak koekjes dat te lang open is: klef. Het regende, alles was nat en modderig. Maar in de middag zijn we toch een rondje gaan wandelen. Het was maar 2km, maar opnieuw: het is beter dan stilzitten op de bank. In de middag deelde Lieftallige Echtgenote mee dat zij geen zin had om te koken. Of we niet wat te eten konden bestellen. Maar…Ik had vandaag wel zin om te koken.

Ik heb heerlijke hamburgers gemaakt van rundergehakt, walnoten, geraspte kaas, cashewnoten en uitjes. En dat op een gegrilld broodje, met zelfgemaakte frieten en broccoli. Toch heel wat beter dan een kleffe vette hap laten bezorgen.

Ondanks dat het weekend vrij saai was, ben ik toch blij dat we geen eten hebben laten bezorgen. Ons eigen eten was eigenlijk veel lekkerder, zeker gezonder en absoluut goedkoper.
Gister ben ik wel op & neer naar de zaak geweest en heb ik de verleiding niet kunnen weerstaan…Het werd een klein reepje Milka en een zak Droptikkels. Mijn achilleshiel…Ik denk dat ik zonder Droptikkels ik tientallen kilo’s lichter zou zijn.

Bovenstaande is een serieuze vraag. Ik ben geen vegetariër. Maar ik ben wel grote stappen aan het zetten om (aanzienlijk) minder vlees te eten. Wij eten hier dagelijks een kleine 350 gram vlees in ons huishouden. 127,75kg vlees per jaar dus. Als “karkasgewicht” is dat ongeveer 250kg. Strikt genomen 50kg per hoofd van het gezin, maar dan reken ik mijn jongste dochter mee. Feitelijk dus 62,50kg per persoon. Dat is aanzienlijk minder dan gemiddeld (78kg per jaar), maar nog steeds veel te veel.

Ik wil overstappen op zo min mogelijk vlees: vlees is relatief ongezond (veel verzadigd vet, vaak zout), slecht voor de wereld (er is enorm veel water en voer nodig voor een kilo vlees), veroorzaakt relatief veel CO2* en neemt veel ruimte in beslag. Tevens wil ik een voorbeeldfunctie vervullen. Als wij als volwassenen minder vlees eten, doen de kinderen dat ook.
Voor veel dingen heb ik inmiddels wel alternatieven. Noten, peulvruchten: allemaal lekker. Het avondeten is dus niet per se de uitdaging. Behalve de spekjes in de stamppot, barbecuen en spek in de pannenkoek. Ik ben daarin niet de enige.

De uitdaging zit in broodbeleg. Wat doe je op je brood, als vegetariër? Ik kom niet verder dan pindakaas, chocopasta, (vruchten)hagel en vlokken. Hiervan is op de pindakaas na het hoofdbestanddeel “suiker”. Ook niet zo gezond…Dus wat doet een vegetariër op zijn brood?

*Overigens, volgens Unilever: Als heel Nederland een dag per week zijn avondmaaltijd met vlees vervangt voor een vegetarische maaltijd, zouden we samen 23.800.000 kg CO2 besparen.
24 miljoen kilogram. 24.000 ton. 24 kiloton. Da’s een mooie besparing, al is het helaas een druppel op een gloeiende plaat (0,01% van de Nederlandse CO2 uitstoot). Dit is de macht van grote getallen, die bijvoorbeeld Unilever in dit geval graag plaatst. De jaarlijkse uitstoot van Nederland (als geheel) is 178 megaton. 178.000.000.000 kilogram. Ongeveer 10 ton per Nederlander.

In Huize Geldsnor genieten we van het leven. We zijn veel samen, doen van leuke maar eenvoudige dingen: fietsen, knutselen, picknicken, kamperen. We vinden het heerlijk. Ook lekker kneuterig in de tuin werken en spelen, samen koken. Allemaal fantastisch.

Recentelijk hebben wij een pizzasteen gekocht voor op de bbq. Daar komen lekkere pizza’s vanaf! Heerlijk! Wij maken onze pizza’s aan de hand van de pizzabijbel en dus helemaal met bloem, gist, lang laten rijzen etc.

Op deze manier transformeren we een ongezond fastfood in een gezonde, verse slowfood maaltijd, want er zijn er uren mee bezig. Het is ook direct een gezinsactiviteit geworden.

Qua kosten? Gelijk aan een goede afbakpizza, maar van veel betere kwaliteit!

In het eerste artikel uit deze serie heb ik uitgezocht wat het minimaal kost om te voorzien in je energiebehoefte. Het goedkoopst is het eten van zuiver suiker met slechts 450 EUR per jaar voor ons gezin van 5 personen (10.000kcal per dag – negeer even dat 1 van de 5 een pasgeboren baby is). Het duurst is het eten van amandelen met bijna 6000 EUR per jaar. Hoewel dit gevarieerder is, is het nog steeds een “monocultuur” van eten. Eten met slechts 1 ingrediënt is niet gezond, maar je lichaam kan het lang volhouden. Ik ken verhalen van patiënten op een eetpoli in het ziekenhuis die bijvoorbeeld jarenlang uitsluitend chocolademelk dronken en géén grote tekorten hadden in hun bloedwaardes.

Maar algemeen kun je toch stellen dat het gezond is om gevarieerd te eten. Ik ga dus uit van een ontbijtje met volkorenbrood, een lunch met volkoren brood en warm avondeten. Dit volgens de verhouding 20%-30%-35% en 15% als snack. Met ons gezin houdt dit dus in:

Ontbijt	20%	2000kcal
Lunch	30%	3000kcal
Avond	35%	3500kcal
Snack	15%	1500kcal

Zoals gezegd eten we bij het ontbijt volkorenbrood. Evenals bij de lunch. 1 volkoren boterham bevat ongeveer 75kcal. Als we er niets op doen (!) hebben we voor ons ontbijt & lunch dus 73 boterhammen nodig. Dat zijn ruim 3 broden per dag. Maar, we doen er wel iets op. In de ochtend eten we in de praktijk:

	Kcal ps.	Aantal	Totaal	Kosten
Boterhammen	75	10	750	€                         1,45
Halvarine	361	0,33	119,13	€                         0,31	* 1 kuipje halvarine per week, 100 gram per dag
Vleeswaren	57,4	5	287	€                         1,00	4 plakjes per boterham
Zoet beleg	39,2	5	196	€                         0,11	Bv. Vruchtenhagel
Melk	92	5	460	€                         0,88	200ml per persoon
Ontbijtkoek	73	3	219	€                         0,19	1 plakje, 3 personen
			2031,13kcal	€                         3,94	Totaal voor ontbijt, 5 personen

Goed, dat was het ontbijt. Voor het gemak pak ik nu de lunch volgens vrijwel dezelfde opbouw. Alleen eten we dan méér. Het is uiteraard iets vereenvoudigd: in de praktijk eten we wel eens kaas en geen vleeswaren en soms iets duurdere of iets goedkopere vleeswaren & zoet beleg. Soms is dit eenvoudige vruchtenhagel (pure suiker, overigens!), soms chocoladevlokken (waar wél iets aan eiwitten, vetten en vezels in te vinden zijn) en jam. Ook lusten we niet allemaal ontbijtkoek (vandaar 3 stuks).

	Kcal ps.	Aantal	Totaal	Kosten
Boterhammen	75	17	1275	€                         2,47
Halvarine	361	0,67	241,87	€                         0,64	* 1 kuipje halvarine per week, 100 gram per dag
Vleeswaren	57,4	5	287	€                         1,00	4 plakjes per boterham
Zoet beleg	39,2	12	470,4	€                         0,11	Bv. Vruchtenhagel
Melk	92	5	460	€                         0,88	200ml per persoon
Ontbijtkoek	73	3	219	€                         0,19	1 plakje, 3 personen
			2953,27	€                         5,28

In totaal hebben we nu bijna 5000kcal binnen.

Midden op de ochtend (tussen ontbijt en lunch in) hebben we doorgaans ons “fruitmomentje”. Dit is vrij gevarieerd: mango’s, appels, peren, bananen, bessen. Maar ik neem als gemiddelde even 3 appels, een peer en een banaan. Deze stuks fruit komen allemaal op ongeveer 100kcal per stuk. 500kcal per dag dus. Een appel kost (Pink Lady, van die dure “merkappels”, die ik nooit koop maar wel makkelijk per stuk beprijsd zijn) 85 cent per stuk. Een peer kost ongeveer 60 cent per stuk. Een banaan 40 cent of zelfs minder. In totaal kost ons “fruitmomentje” 3.55 EUR per dag.

In de middag is het vaak een koekje of een snoepje. Dit is ongeveer 100kcal per “portie”. 500kcal per dag er bij dus. De snoepjes kosten 13 cent per zakje, en zijn absoluut ongezond en voedingsloos. Hoewel ik moet toegeven dat het me meeviel: 69% suiker (!), maar ook 4% eiwitten en 0.3% vet. Niet volledig suiker dus. Wij nemen meestal een koekje (57kcal), kosten 7.2 cent per koekje. Ik heb hier bastognekoeken genomen: ongezondere koekjes kun je nauwelijks vinden! De middagsnack kost zodoende 53 cent.

Zie hier ook het verschil met het fruitmomentje in de ochtend: dezelfde hoeveelheid caloriën (beiden 500) is verkrijgbaar met een prijsverschil van 3 EUR per maaltijd!

De Avondmaaltijd

We gaan over naar de avondmaaltijd. Die is zéér veelzijdig, maar kent wel een gemene deler. Wij eten, en dit is slechts een schatting, vrij vaak en veel aardappels. Ik denk 5x per week. De andere 2x wordt gecomplementeerd met rijst, noodles of pasta. Af en toe natuurlijk een pizza of pannenkoeken.

We eten altijd groente. Onze kinderen zijn groentemonsters (en daar ben ik trots op) en als ik paprika sta te snijden kan ik er beter meteen 2 pakken, zodat er nog 1 in de pan beland! Favoriete groentes verder zijn broccoli, bloemkool, wortels, boontjes, spitskool en spruitjes. Met 6 favorieten kunnen we een redelijk gevarieerd dieet voorschotelen.
Uiteraard eten we ook spinazie, prei, champignons, paprika, uien, tomaten, etc. Maar ik moet het een béétje eenvoudig houden!

Per 100 gram	Caloriën	Vet	Koolhydraten	Vezels	Eiwit
Broccoli	28	0,8	0,8	3,2	2,8
Wortels	33	0,3	5,3	2,9	1
Bloemkool	22	0,4	1,8	2,3	2
Sperziebonen	25	0,2	1,8	3,6	2
Spitskool	40	0,8	4	2,4	3,2
Spruitjes	50	0	5	3,3	1,6

Broccoli koop je meestal per stuk, evenals bloemkool en spitskool. Spruitjes, wortels en sperziebonen op gewicht. Wij kopen alles zoals het van het land komt: geen voorgesneden boontjes, schoongemaakte wortels etc. En uiteraard zoveel mogelijk “volgens het seizoen”. In de winter dus geen boontjes uit Afrika.
Ik heb voor ons op een rijtje gezet wat dit kost, per week, er vanuitgaande dat we dit iedere week eten (zoals gezegd: iets vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid!):

	€ per week
Broccoli, 2 stuks	€        3,98
Wortels	€        1,00
Bloemkool	€        1,80
Sperziebonen	€        3,00
Spitskool	€        1,00
Spruitjes	€        1,20
Pasta-mix: paprika, champignons, ui, prei, courgette (800g)	€        3,58

Per week komt dit uit op 15,56 EUR voor de groente. Hier komt nog 1,5kg aardappels per dag bij (9kg per week). Die kosten ~1,- EUR en leveren 1320kcal energie.
Verder zijn we geen vegetariërs. We eten ongeveer 200 gram vlees per dag, met z’n vijven. Dit is net zoveel als toen we met z’n tweeën waren overigens: we delen het gewoon met meer.

Laten we stellen dat we 1x per week cordon bleu eten, 1x runderworst, een keertje gehakt (in de pasta ofzo, wij maken van 500g altijd 2 porties), 1x schnitzels, 1x kipfilet en een keertje lekkerbekjes.

	€ per portie	Caloriën	Vet	Koolhydraten	Vezels	Eiwit
Cordon bleu (kip)	€          2,40	209	11	14	1,1	13
Runderworst	€          1,50	245	18	1,5	0,2	19
Rundergehakt	€          1,85	230	16	0,9	0	20
Schnitzel (kip)	€          2,69	240	14	17	1,1	11
Kipfilet	€          1,50	113	1,9	0	0	24
Lekkerbekjes (3 stuks x 100 gram)	€          2,05	198	11	17	0,7	7,4

Per week komen we hiervoor uit op 13,83 EUR. De gehakt eten we namelijk 2x per week (in deze berekening). Het levert ook 3358kcal per week op, ofwel 479 per dag.
Vlees & aardappels bakken echter niet “spontaan”. Ik heb geen idee hoeveel van dit spul we gebruiken, dus ik pak de portiegrootte van de AH: 15ml. Maar wel maal 2: 1x voor het vlees, en 1x voor de piepers. Totaal dus 30ml per dag. Dat kost maar liefst 5,2 cent per dag. Het levert wel 189kcal per dag op!

Zodoende komen we op het volgende voor de avondmaaltijd.

		Voedingswaardes in %
Gemiddeld	Caloriën per dag	Vet	Koolhydraten	Vezels	Eiwit	Kosten
Bakboter	189	70	0	0	0	€      0,05
Vlees	480	12,0	8,4	0,5	15,7	€      1,98
Aardappels	1320	0	19	2	2	€      1,00
Groente	198	2,5	18,7	17,7	12,6	€      2,22
	2186					€      5,25

Onze avondmaaltijd kost dus gemiddeld 5,25 EUR per dag. Na het avondeten, eten we altijd een toetje. Meestal is dit (magere) yoghurt (0,95 EUR) of vla (1,20 EUR) en muesli (krokant, 1,89). Met een pak muesli doen we een week. Met een pak yoghurt 2 dagen. Dat is dus per dag nog een halve euro voor de yoghurt en 27 cent voor de muesli. Totaal komt het avondeten op 400kcal (met z’n allen) en 0,77 EUR.

* Noot: alle prijzen komen van AH.nl, omdat zij gewoon een goede website hebben. In de praktijk kopen wij alle groente bij de lokale boerderijwinkel die doorgaans 40% goedkoper is.

Dieet op dagniveau:

	EUR	kcal
Ontbijt	€          3,94	2031
Lunch	€          5,28	2953
Fruit	€          3,55	500
Snack	€          0,53	500
Avondeten	€          6,02	2586
	€        19,32	8570

Bovenstaande tabel is een vrij accurate weergave van de werkelijkheid op dagniveau. Op maandbasis zou ons voedingspatroon uitkomen op 587,65EUR. Dat kan ik redelijk koppelen aan de praktijk: doorgaans spenderen wij iets meer aan “levensonderhoud” zoals de kostenpost in mijn administratie heet. Maar dat is inclusief luiers en verzorgingsproducten.

Wel mis ik nog onze (slik!) wekelijks chipsmomenten. We eten (Whoops!) wel 3 zakken chips a 250 gram per stuk per week. Dat is 750 gram per week (en 2,67 EUR per week of 138,84 EUR per jaar). Het is ook (autsj!) 4155kcal per week of gemiddeld 593kcal. Nu zie je meteen een deel van het gat wat ik mis tussen de 10.000 caloriën per dag waar ik mee ben begonnen als uitgangspunt en de 8570 waar ik op uitkwam.

Wat ik niet mis, maar waar je wellicht wél vragen over hebt zijn de dranken. In dit huis worden er geen drankjes met caloriën genuttigd: uitsluitend light-dranken, water, thee, koffie en de vermeldde melk & yoghurt. Bespaar me in de comments aub de alu-hoedjes nonsens over de vermeende ongezondheid van light-dranken. Dat is gebaseerd op pseudo-wetenschap en niet op basis van peer-reviewed onderzoek.

Maar is het nu gezond?

Bovenstaande neem ik als uitgangspunt: 9163kcal per dag. Nogmaals, ten overvloede, voor ons hele gezin bij elkaar! Maar hoeveel koolhydraten, vetten en eiwitten krijgen wij nu binnen? Tsja, met de rest van de gegevens bij de hand is dit natuurlijk een appeltje eitje.

Er bestaan verschillende adviezen voor iedere categorie. Allereerst de koolhydraten: de gezondheidsraad adviseert dat dit percentage tussen de 40 en 70% van de hoeveelheid voedsel betreft. Daar voldoet ons dieet keurig aan. Het is zelfs aan de lage kant van dit spectrum.

Qua vezels zouden we 30-40 gram per dag nodig hebben. Dat is voor ons gezin dus 150-200 gram per dag. Wij komen uit op ~210 gram per dag dankzij ons goede groente eten.

Eiwitten: 160 gram per dag zouden wij nodig hebben (we wegen met z’n allen ongeveer 200kg en je hebt 0.8 gram per kg nodig). Dankzij, met name, onze enorme hoeveelheid volkorenbrood & zuivel komen wij hier ruimschoots aan: 339 gram per dag.

Vetten zijn complexer omdat deze uiteen vallen in verzadigd & onverzadigd vet. De totale hoeveelheid energie die je haalt uit vet zou niet boven de 40% moeten liggen en niet onder de 20%. Maar let op: bovenstaande pie-chart (wie snapt de grap!) geeft alleen het % van het eten in gewichten. Nog niet in energie-hoeveelheid! Maar die volgt hier:

26% van onze energie komt uit vetten. Verder uitsplitsen doe ik niet: je kunt nog kijken naar verzadigd, onverzadigd, meervoudig onverzadigd, transvetten etc.

Conclusie

Zo, als je tot hier bent gekomen: respect! Dat was heel wat informatie. Maar: ons eetpatroon is gezond. Gelukkig maar, met 1 persoon in het huishouden voor wie de inkomsten hiervan afhankelijk zijn…
Maar het kan altijd beter. We kunnen beter méér groente en dergelijke eten en minder chips. Overigens is bij chips met name de hoeveelheid zout ongezond.

Het volgende artikel gaat over: hoeveel van ons eten kunnen wij zélf verbouwen in onze tuin?

Deze blogpost is de eerste van een serie over “eten en drinken”. Dit gaat niet zozeer in op afvallen of gezondheid, maar over hypothetische kwesties: hoeveel kilogram voedingsmiddelen heb ik nodig van X of Y om aan de behoeftes te voldoen, en wat kost dit. Maar ook: hoeveel van deze caloriën kan ik zélf verbouwen in mijn tuin?

Ons gezin bestaat uit 5 personen, en samen wegen wij ongeveer 200kg. Het exacte maakt niet zoveel uit, het gaat om de rekensom. Ik besefte laatst tijdens het honden uitlaten dat dit betekent dat wij met z’n allen ongeveer 10.000kcal per dag verbruiken. En dit is 3.650.000 kcal per jaar. Een behoorlijke hoeveelheid. In kilojoules gerekend is dit iets meer dan 15 miljoen kilojoule (de officiële eenheid voor energie). Dit komt overeen met 462( komma 7758) liter benzine per jaar. Ofwel, 10.000 kilometer rijden staat ongeveer gelijk aan het voeden van een gezin van 5 op jaarbasis.

Enfin. Ik bedacht: laat ik eens uitrekenen wat dit allemaal betekent. Hoeveel kilogram koolhydraten, vet, eiwitten of vezels heb ik hier voor nodig.

Waaruit bestaat ons eten?

Ons eten is opgebouwd uit koolhydraten (suikers), eiwitten, vetten, vezels en natuurlijk mineralen, vitamines etc. Ik beperk me echter tot de eerste vier. Koolhydraten zijn de primaire brandstof van het lichaam: suikers worden getransporteert door je bloed naar alle cellen en daar afgebroken tot Adenosine triphosphate (ATP) wat dient als brandstof. Complexer ga ik het niet maken. Belangrijk om te weten: hersenen en zenuwen kunnen uitsluitend suikers gebruiken om te functioneren. Zonder koolhydraten ga je dood. Koolhydraten worden opgeslagen in spieren, maar voornamelijk in je lever.

De opslag van koolhydraten in spieren en lever is beperkt tot een paar honderd gram en een overschot wordt door het lichaam opgeslagen als vet. Ook een overschot aan vet wordt opgeslagen als vet, en een overschot aan eiwitten eveneens.

Vet is heel belangrijk: het is een opslag van energie en feitelijk een extra orgaan die onder andere je lichaam op temperatuur houdt (als isolatie) en de energiehuishouding reguleert. Het heeft ook invloed op je hongergevoel.

Eiwitten zijn de bouwstenen van je lichaam: hiermee worden spieren opgebouwd en in stand gehouden.

Ieder lichaam werkt hetzelfde: als je 2000 caloriën binnenkrijgt en je verbrandt er 2000, dan kom je niet aan. Als je er 3000 binnenkrijgt en je verbrandt er 3000, dan kom je niet aan. Als er 3000 verbrand worden en je krijgt er 2000 binnen, dan maakt je lichaam gebruik van reserves: koolhydraten uit spieren & lever en wanneer dit op is (de suikerspiegel in het bloed wordt te laag) schakel je over op vetverbranding. Dit is een stapsgewijs proces, de “drempelwaarde” bestaat niet in de praktijk. Het is niet zo dat je bij lage intensiteit geen koolhydraten verbrand en bij hoge intensiteit geen vet. Maar goed, daar gaat het hier allemaal niet om :-).

Overigens zijn er uiteraard factoren die een rol spelen bij gewichtstoename & verlies: er zijn genetische afwijkingen waardoor het hongergevoel extreem groot is en moeilijk af te remmen is. Er zijn ook condities waarbij het verbrandingsproces anders is (trager of sneller). Bedenk hierbij dat het om bandbreedtes gaat: een menselijk lichaam is niet dubbel zo efficiënt als een ander lichaam. Maar een verschil van 10% bij een inname van 2000kcal per dag is reeds 2 ons per week, ofwel 10kg per jaar!

Energie-inhoud

Iedere voedingsstof heeft zijn eigen energie-inhoud. Ik heb de waardes van het voedingscentrum overgenomen.

Energie inhoud per gram, in kcal
Eiwitten	4
Vet	9
Koolhydraten	4
Vezels	2

Met deze waardes kan ik bepalen hoeveel voedingsmiddelen ik nodig heb per jaar. Als ik uitsluitend suiker óf eiwit zou eten, zouden we 912.5kg per jaar nodig hebben. Als we deze caloriën zuiver als vet binnenkrijgen heb ik maar iets meer dan 400kg per jaar nodig en bij het eten van uitsluitend vezels maar liefst 1825kg per jaar. Da’s 5kg per dag aan droge vezels.

In de praktijk is dit vrijwel onhaalbaar. Ik zeg “vrijwel”. Er zijn vrijwel geen voedingsstoffen die bestaan uit uitsluitend vet, koolhydraten, vezels of eiwitten. Maar wel een paar.

Suiker bestaat bijvoorbeeld uit 100% koolhydraten. Er zit absoluut geen enkele verder voedingswaarde in suiker: geen vezels, geen vetten, geen eiwitten, vitamines, mineralen. Uitsluitend koolhydraten. Een kg suiker kost 0,49 EUR. Voor 447 EUR per jaar kan ik dus álle energiebehoeftes van het gezin afdekken!

Ook vet kun je in zuivere vorm kopen: 1kg vast frituurvet bevat 9000kcal. Een hogere energiedichtheid is in eten niet te vinden! Vloeibaar frituurvet heeft altijd een kleine hoeveelheid water er in, waardoor deze zelden boven de 95% vet uitkomen. Een kg frituurvet kost echter 2,85 EUR per kilo. Dit kost dus 1155,83 EUR per jaar!

Bij eiwitten wordt het al lastiger. Het product met de meeste eiwitten dat je kunt kopen is…Amandelen. Maar die bestaan ook voor >50% uit vetten. Kaas is een goede, doorgaans tot 25% eiwitten. Maar dit loopt al snel op in kosten. Moest je alle caloriën binnenkrijgen via amandelen (dus vet & eiwitten) dan kost dit bijna 6000 EUR per jaar.

De optie met amandelen is uiteraard het duurst. Misschien ook het meest smakelijk en zeker het meest gezond. Het is namelijk niet eenzijdig; het bevat vezels, koolhydraten, eiwitten en vetten en zelfs wat vitamine.

Ook leuk: je kunt natuurlijk ook voor groentes gaan. Zie jij jezelf al 24 ton ijsbergsla per jaar naar binnen duwen? Da’s 66kg per dag ;-).

De conclusie van dit eerste artikel over dit onderwerp: je hebt voedingsmiddelen nodig met een hoge energetische waarde om het letterlijk behapbaar te houden. Zuiver vet & suiker is geen optie. Niet alleen is dit niet lekker, het is ook ongelooflijk ongezond – niet alleen door wat er ín zit, maar vooral wat er niet in zit. We moeten op zoek naar de balans.

Volgende artikel: op zoek naar de balans. Wat kost een gevarieerd dieet?