Met gekromde tenene keek ik vorige week naar een debat bij Jinek tussen Esther Ouwehand (Partij van de Dieren) en Joost Eerdmans (JA21). Eerdmans is een enthousiast politicus, een stevige debater. Esther Ouwehand bediende zich van weinig feitelijke kennis. Evenals Eerdmans, overigens.
Ik hoorde een hoop zin & onzin. En dacht: hier wil ik iets mee. Los van mijn politieke kleur, vind ik dat beide partijen (links & rechts, niet JA21 & PvdD) hun waarheden hebben. En elkaar best eens zouden kunnen vinden op dit gebied. Want op zich lijkt het alsof JA21 (en andere rechtse partijen) weinig tot niets willen doen aan klimaatverandering en energietransitie. In het geval van JA21 is dit zelfs letterlijk uitgesproken en wil men werken aan “klimaatadaptatie”. Partij van de Dieren wil het liefst álles belasten wat mogelijk is, om op die manier mensen met hun portemonnee te dwingen om keuzes te maken. Iets wat mijns inziens niet werkt: het is niet de bedoeling dat alleen de elite zich kunnen veroorloven om bepaalde dingen te doen. Dan bereik je juist exact het tegenovergestelde van wat je wilt bereiken: je verliest de verbinding en het draagvlak en creëert een Klassenmaatschappij.
Over tot de inhoudelijke punten:
1. Onze uitstoot doet er niet toe, dus waarom die beperken?
Dit punt splitst zich in tweeën. Ten eerste “onze uitstoot”, laten we zeggen de door mensen veroorzaakte uitstoot. Door middel van koolstofanalyse kun je zéér goed bepalen waardoor de hoeveelheid CO2 in de lucht stijgt. Dit komt, onomstotelijk, doordat er fossiele brandstoffen worden verbrand. Dit zijn oerbossen uit het verre verleden, die in miljoenen jaren zijn gedeponeerd en gevormd zijn tot (in chronologische volgorde) bruinkool, steenkool, aardolie, aardgas, en diamant. Jep, diamant is de meest zuivere vorm van koolstof die er bestaat en is dus “organisch”. Het probleem is dat we voor miljoenen jaren aan bossen opstoken in enkele tientallen jaren. Het is alsof je het eten van 1 jaar bewaard en dat in een kwartiertje opeet. Niet gek dat je daarna misselijk bent, toch?
Enfin: de mens is verantwoordelijk voor een zeer klein deel van de hoeveelheid koolstof in de lucht. Dat is absoluut waar. Maar, het was een natuurlijke balans. Tienduizenden megatonnen per jaar worden er uitgewisseld in de atmosfeer ieder jaar en netto voegen “wij” mensen er bijna 1000 megaton per jaar aan toe. En dus stijgt het gehalte. Nu kun je betwisten dat CO2 warmte absorbeert en dat dit een linkse hobby is. Maar dan ga je voorbij aan het feit dat dit al bijna 200 jaar geleden is vastgesteld, zonder dat er belangen waren óm dit aan te tonen. Daarbij kun je natuurlijk geen grotere eer behalen als wetenschapper dan aantonen dat de gevestigde orde het fout heeft. Daar drijft de wetenschap op.
Finaal punt hieromtrent: als je accepteert dat CO2 de warmte vasthoudt, zoals dus al lang geleden aangetoond, dan zul je moeten verklaren wáárom de temperatuur nu niet zou stijgen. Een punt die “ontkenners” vaak even overslaan. Mocht je geen vertrouwen hebben in de wetenschap, blijf dan ook weg uit ziekenhuizen (artsen zijn allemaal wetenschappers) en uit auto’s en vliegtuigen. Allemaal bedacht door wetenschappers.
Onze uitstoot doet er dus wel degelijk iets toe. Het tweede punt van “onze” uitstoot is de uitstoot van Nederland als land. Hier heeft Eerdmans en consorten uiteraard een punt: wij als Nederland zijn verantwoordelijk voor een heel klein deel van de CO2-uitstoot. Maar dat betekent niet dat we er maar niets aan moeten doen.
2. CO2 is geen vervuiling
Klopt! Luchtvervuiling en CO2 worden vaak als synoniemen gebruikt, maar dat is onzin. CO2 is geen vervuiling en een noodzakelijk gas. Het zijn de andere stoffen die vrijkomen bij verbranding die gevaar veroorzaken (fijnstof en giftige verbindingen).
3. 40% van alle Nederlandse energie is afkomstig van aardgas, dus van het gas afgaan is onmogelijk
40% van onze energie is afkomstig van aardgas. Dat betreft hier het totale energieverbruik van Nederland, en dit lijkt me wel te kloppen – het lijkt me zelfs fors aan de lage kant. Waar men aan voorbijgaat, en wat Ouwehand in had kunnen brengen als verweer is dat dit JUIST aantoont hoe inefficiënt aardgas is. Met een warmtepomp kun je véél meer warmte halen uit dezelfde energiehoeveelheid. Zelfs als iedereen van het aardgas afgaat om op te koken en te verwarmen, dan nog is het efficiënter om met aardgas elektriciteit op te wekken en daarmee te verwarmen en koken (met warmtepomp & inductie).
4. Auto’s en warmtepompen draaien nog steeds op kolen & gas
Gedeeltelijk waar. Maar een auto op elektriciteit is zelfs op kolenstroom nog véél efficiënter dan een brandstof auto. Je kent dat ding wellicht wel wat voor in een gewone auto zit: een radiateur. Deze zorgt voor koeling van de motor, die noodzakelijk is vanwege de enorme hitte die vrijkomt. Die ontbreekt bij een elektrische auto: efficiëntie aan het werk. Nog los van het terugwinnen van remenergie, uiteraard.
Een zelfde fenomeen speelt bij warmtepompen: het warmtepomp-principe is veel energiezuiniger omdat je warmte uit de lucht haalt en niet creëert met verbranding.
5. In Duitsland krijgen ze subsidie om naar het gas te gaan
Een veelgehoord argument! En nog waar ook. Maar toch is dit anders. In Nederland zijn we al tientallen jaren verslaafd aan gas. In Duitsland (en ook België) niet. Daar gebruikt men steenkool en zelfs heel veel bruinkool voor de elektriciteitsproductie maar óók nog voor het verwarmen van huizen. Men krijgt dus subsidie om aardgas te gebruiken in plaats van bruinkool, steenkool of stookolie. En dat is een goede stap. Maar heeft niets te maken met onze noodzaak om naar alternatieven te kijken.
6. Zonder kernenergie redt je het niet
Kernenergie, het vaste stokpaardje van rechtse partijen. Ik ben geen tegenstander van kernenergie, overigens. Ik vind het meer dan prima om een aantal extra reactoren bij te plaatsen bij Borssele. Dit verhoogt lokaal het risico nauwelijks. Maar op meerdere plekken nieuwe centrales plaatsen lijkt me geen goed plan. Om meerdere redenen.
1. Je verspreid het afvalprobleem en duwt het naar toekomstige generaties. Tientallen, honderden, generaties.
2. Kernenergie is ontzettend duur. Hinkley Point, een nieuwe centrale in aanbouw in de UK (al 20 jaar) gaat energie leveren voor bijna 92,5 Britse pond (100 EUR) per MWh. Dat is 2x zo duur als kolenstroom, 3x zo duur als gas. Dat is wat JIJ als consument betaalt! De rekening voor “niet meedoen aan de linkse terreur” kost je dus gewoon keihard geld.
3. Kernenergie is ontzettend duur. Jep, zelfde argument, maar dan anders: de 3200MW-Hinkley centrale kost 23 miljard pond.
4. Het duurt heel lang: tientallen jaren uiteindelijk om zo’n ding te bouwen.
5. Kwetsbaar. De centrale gaat een jaar of 60 mee. Tegen die tijd is het bijna het jaar 2100. Wil je dan nog een kerncentrale (of welke energiecentrale dan ook) ónder de zeespiegel hebben staan?
6. Als er iets gebeurt, dan is een groot deel van je land waardeloos. Als je een centrale op de Maasvlakte zou zetten, is de volledige Randstad onbewoonbaar.
7. Inflexibel: kernenergie kan niet opschakelen en afschakelen. Het is dus bij uitstek ongeschikt om fluctuerende vraag mee af te vangen.
8. Laatste punt, maar misschien wel de belangrijkste; het lost niets op. In Nederland ligt de maximale vraag op een dag rond de 20GW vermogen. Dat is dus niet 1 centrale met 2 reactoren zoals Hinkley-Point, maar 7 stuks.
Bijplaatsen in Borssele kent minder nadelen, maar nog steeds vrij veel wel.
7. Je moet het hele land vol zetten met windmolens en zonnepanelen
Dat is niet juist. Hier gaat men er van uit dat je dezelfde hoeveelheid energie moet gaan opvangen als wat nu vervangen wordt. Maar, het thermische rendement van warmtepompen ligt veel hoger dan van CV-installaties en elektrische auto’s zijn veel efficiënter. Auto’s en warmtepompen zijn juist onderdeel van de oplossing: deze kun je “slim” laten werken. Opladen/warmen bij veel zon & wind, geen afname van vermogen bij weinig wind & zon.
De elektriciteitsproductie zal wel toenemen, evenals de noodzaak voor transportleidingen daarvoor. Maar je hoeft niet het hele land vol te zetten. Een nieuwe windturbine levert max. 12MW vermogen. Met 1000 van deze windturbines zit je dus al op theoretisch 12GW vermogen.
Ook zonnepanelen kunnen een hele goede en vrij voorspelbare hoeveelheid energie leveren. Je moet dit NIET doen op landbouwgrond. Er zijn daken genoeg beschikbaar.
8. Klimaatadaptatie: verhoog de dijken!
Het verhogen van de dijken gaat ons niet redden van stijgend water. Logisch ook wel, eigenlijk. Een stijgende zeespiegel houdt namelijk méér in dan een stijgende zeespiegel. Het betekent automatisch minder afvloeiing van de rivieren: het waterpeil stijgt daar en de onderstroom wordt zout. Ook zout kwelwater trekt verder het land in. Dus ook al hou je de zee buiten, de rivieren komen hoger en het zout trekt door het grondwater het land in. Dit hou je niet tegen met hogere dijken en is dus slechts een lapmiddel.
9. De kosten! Wie gaat dat betalen!?
Wie gaat dit betalen, meneer Rutte? Die dwaze linkse hobby’s? Het kost wel 40.000 EUR per woning om die voldoende te isoleren om over te gaan op een warmtepomp! En dan nóg loopt die op steenkolen (zie punt 3).
Laten we aannemen dat die 40.000 EUR per woning, gemiddeld genomen, klopt. Dan hebben we het over een kleine 300 miljard. Plus nog eens aardig wat miljarden voor kantoorpanden. Flinke kostenpost. Wie gaat dat betalen?
Gedeeltelijk de mensen zelf. De overheid betaald jouw nieuwe CV-ketel nu tenslotte ook niet. Een deel kan een woningeigenaar dus zelf ophoesten. Hier krijgt de woningeigenaar ook een voordeel van: een lagere energierekening. Want verwarmen met een warmtepomp is gewoon goedkoper dan op gas.
Een ander deel zal moeten komen van subsidies en kosten die mettertijd lager worden. 300 miljard klinkt als heel veel geld. Uitgesmeerd over tien jaar is het nog maar ~35 miljard tot 2030, per jaar. Een stuk behapbaarder en slechts een schijntje van wat we aan coronasteun hebben uitgegeven. Vergeet niet dat we in die periode ook 5.000 miljard verdienen in de Nederlandse economie. We hebben het dus over 6% van ons bruto nationaal product (BNP). Dit schept ook banen. Zie volgende punt.
10. Die hele groene economie levert geen banen op!
“Ik heb het zelf gezien mevrouw Ouwehand. Op de Maasvlakte hebben ze zo’n vogelmaler neergezet en daar werkt helemaal niemand op. Alleen tijdens de bouw. Die hele groene economie levert geen baan op! Die windmolens worden allemaal in het buitenland gemaakt”. (Eerdmans bij Jinek tegen Esther Ouwehand, geparafraseerd)
Windmolens & zonnepanelen leveren op zichzelf geen banen op. Goed nieuws voor de afnemers van stroom, er zijn namelijk geen marginale kosten. Wel moeten ze geïnstalleerd worden en onderhouden. Maar ook dat is “peanuts”.
Maar de groene economie is méér dan dat. Je kunt niet claimen dat iets vele honderden miljarden kost, maar géén banen schept. Waar denk je dat die kosten voor zijn? Vanwege werk wat er gedaan wordt. Uiteindelijk zijn alle materialen gratis uit de aarde te halen, pas doordat er iemand voor betaald wordt gaat het iets kosten.
De transitie naar een duurzamere economie levert minimaal het volgende op:
1. Werkgelegenheid bij netbeerders om de stroomnetten te verzwaren.
2. Installateurs van zonnepanelen & windturbines
3. Onderzoek naar slimme oplossingen & slim verbruik
4. Onderzoek en productie van slimmere alternatieven. Kijk naar bedrijven als Soliance, Solarge, Signify, Wageningen Universiteit (vertical farming)etc.
5. En zo kan ik heel lang doorgaan
Een groene economie is niet beperkt tot de productie van groene energie. Het is veel breder en betekent een transitie in de hele economie. Wellicht dat het daarom zo bedreigend is?
Gebrek aan creativiteit “op links”
Ik verwijt (linkse) politieke partijen een gebrek aan creativiteit. Er zijn nog veel meer mogelijkheden om onze economie en maatschappij te vergroenen. Denk eens aan de hoeveelheid schuttingen die er staan in Nederland: wat als dit eens allemaal hagen waren? Hoeveel meer leefgebied zou er dan zijn voor vogels en insecten, en hoeveel meer biomassa zou er aanwezig zijn? Hetzelfde met afrasteringen van weilanden. Een meidoorn werkt net zo effectief tegen koeien als een stuk prikkeldraad. Maar er zit een stuk meer leven in.
We zouden ook kunnen pleiten dat we géén miljoen huizen bijbouwen. 38% van onze “huishoudens” is eenpersoons. Een groot deel van de problematiek kunnen we oplossen door het stimuleren van andere keuzes. We komen geen huizen te kort, we hebben teveel mensen die in hun uppie in een huis wonen. Dit heeft ook een flinke impact op ons landelijk energieverbruik. De meeste energie in een huis wordt namelijk gebruikt om überhaupt te wonen en is nauwelijks afhankelijk van het aantal personen wat er in woont.
Maar in plaats van mensen te belonen om (bijvoorbeeld met vrienden) samen te gaan wonen, worden ze “gestraft”: kortingen op uitkeringen bijvoorbeeld. Of er zijn allerhande regels waaraan je je moet houden, toevallig omdat je niet het bed deelt maar alleen de keuken en badkamer. Ook zijn er problemen als je samenwoont (ook zonder relatie) en de ander veroorzaakt schulden. Maar daar moet toch een mouw aan te passen zijn? Is dat niet de snelste klap die we kunnen maken in de woningnood?
Aan de rechterkant van het spectrum zit een halsstarrigheid om te veranderen. Doorgaan op de oude voet is een mogelijkheid. Maar is het de kant die we op willen?
Iedereen mag zelf weten wat hij of zij stemt. Met de portemonnee, voor de ultra-korte termijn, de middellange termijn of voor de kinderen en kleinkinderen. Maar de feiten moeten wel juist zijn.
Dus samenvattend & concluderend: een transitie kost heel veel geld, maar niet zoveel als gezegd. Niet heel het land hoeft vol te staan met windmolens en zonnepanelen, kernenergie is duur, traag en biedt te weinig vermogen. Klimaatadaptatie is een must, en op de lange termijn de enige mogelijkheid als Nederland onbewoonbaar is door verzilting en stijgende zeespiegel. Dat moeten we niet overdrijven (want dat duurt nog wel 150-200 jaar), maar ook niet onderschatten.
