De plotselinge ophef over salderen en mijn visie hierop

Energie, energieverbruik en salderen zijn natuurlijk stokpaardjes van mij. En ik heb dan ook al meerdere mailtjes gehad met de vraag (of de strekking): Geldsnor, wat vind jij nu van die salderingsregeling en de ophef hierover?

Daar heb ik een lang en, ik hoop, genuanceerd antwoord op. In de eerste plaats zal ik nog even uitleggen wat de salderingsregeling inhoudt, om vervolgens mijn blik en visie hierop te geven.
Een kleine tip van de sluier: de ophef is hypocriet en met het oog op verkiezingen (Provinciale Staten, ofwel Eerste Kamer (indirect)) binnenkort op zijn minst “arbitrair”, maar anderzins “populistisch”. In het slechtste geval getuigen ze van geen enkel inzicht of visie.

(Normaliter plaats ik 1 blogje per dag, maar vanwege de actualiteit heb ik besloten dit toch nú te plaatsen)

De salderingsregeling in het kort en volgens politici

De salderingsregeling is in het leven geroepen als vorm van subsidie voor consumenten om stroom aan het net te leveren die zij produceren met hun zonnepanelen, maar op dat moment niet verbruiken.
De meeste stroom wordt nu eenmaal ’s avonds en in de vroege ochtend verbruikt, en dan is de opbrengst het laagst of afwezig. En overdag zijn de meeste mensen aan het werk.
Deze geleverde elektriciteit wordt later weggestreept tegen de afgenomen elektriciteit. Dit gaat in principe op jaarbasis.
Stel, ik produceer 1000kWh méér in juni dan ik verbruik, dan heb ik een “saldo” van 1000kWh. Als ik in december 1000kWh méér verbruik dan ik produceer, dan wordt dit tegen elkaar weggestreept. In feite is de rekening hiermee 0 EUR.

De Salderingsregeling in werkelijkheid

In werkelijkheid werkt het slechts in grote lijnen zoals bovenstaand. Dit is iets wat de meeste mensen zich niet realiseren. De praktijk is namelijk wel degelijk genuanceerder.
De saldering valt uiteen in 2 delen: het tarief van de energieleverancier en een deel overheidsheffingen op het verbruik: Opslag Duurzame Energie (ODE), Energiebelasting (EB) en BTW. Vanaf 2023 geldt er geen ODE meer en is dit opgenomen in de Energiebelasting (EB).

Een voorbeeld uit de praktijk, namelijk een screenshot van mijn afrekening afgelopen augustus. Uiteraard heb ik mijn EAN-code (aansluitnummer) en leveringsadres verwijderd :-).

Je ziet dat we 3440kWh hebben afgenomen tegen het “normaaltarief” en 8.025kWh tegen het daltarief.
Indirect kun je zien wat we hebben teruggeleverd: we hebben namelijk over “slechts” 4397 kWh EB en ODE betaald. We hebben dus 7068kWh teruggeleverd. Hierover is geen ODE en EB gerekend. Voor de oplettende maar onnadenkende lezer (correctie: de onnadenkende auteur!: de leveringskosten en dergelijke zijn vaste kosten en 2022 was een schrikkeljaar. Vandaar dat het 366 dagen zijn, en niet 365.
Ik ben al terecht gewezen dat het géén schrikkeljaar was, maar de periode is natuurlijk 366 dagen (van 31 juli t/m 1 augustus het jaar er op). Maxima zou hier wel wat over te zeggen hebben!

Nu gaan we kijken naar de tarieven voor teruglevering. Je ziet dat we 4870kWh hebben teruggeleverd tegen normaaltarief en 2198kWh tegen daltarief. Dat valt te verklaren: de meeste productie is immers geleverd overdag. De teruglevering in het daltarief betreft weekend en feestdagen.

Wat valt nu op? Welnu: je verbruik wordt niet zomaar tegen elkaar weggestreept. De ODE & EB wordt direct weggestreept, en voor de rest krijg je het gecontracteerde tarief inclusief BTW terug.

In feite is het dus zo dat wat in de volksmond eenvoudig “salderen” genoemd wordt, in 2 delen uiteen valt. Namelijk het overheidsdeel en het leveranciersgedeelte.

Dit levert perverse prikkels op!

Hier schuilt een deel van het probleem. Want ook met de huidige salderingsregeling heb je een profijt van dit dag/nachttarief. Je hebt een prikkel om overdag zo min mogelijk elektriciteit te verbruiken, en dit te verplaatsen naar de nacht. Dit probleem is nog niet zo groot met een “spread” in de prijs zoals dit op ons oude contract het geval was. Het was immers slechts 1.31ct per kWh. Een verschil van 91.70 EUR op onze rekening.

Maar stel nu dat we hetzelfde plaatje opnieuw schieten, maar met de huidige tarieven. Deze zijn veel hoger, dus het totaalbedrag is hoger.

De prikkel om nu overdag zo min mogelijk te gebruiken en in het daltarief zoveel mogelijk is nu wel erg groot:

Let op dat in bovenstaande berekening het totaalverbruik identiek is gebleven. Maar als met een voldoende groot accupakket (dit is zuiver ter illustratie, want helemaal werken gaat het in de praktijk niet zomaar) ik geen stroom meer op hoogtarief af hoef te nemen en alles naar de nacht kan verplaatsen…Dan belast ik het stroomnet maximaal overdag én ’s nachts. Er is geen enkele financiële prikkel om de elektriciteit direct te verbruiken. Sterker nog: geheel in tegendeel.

Let op dat dit de situatie is zoals deze nu voor veel mensen geldig is! Je krijgt méér terug voor je normaaltarief-stroom dan dat je voor je daltarief betaalt.

De problematiek hier omheen

De praktijk is echter dat op momenten dat de zonnestroom volop beschikbaar is, de energieleverancier daar niet veel voor krijgt. Maar contractueel zijn ze wel gebonden om dit op een ander moment aan jou te leveren. Niet eens per se tegen hetzelfde tarief dus: dit kan ook een hoger tarief zijn dan het tarief wat je zelf hebt teruggekregen.

Renske Leijten (SP) noemt vandaag in het AD dat de huidige voorstellen alleen goed zijn voor de energieleveranciers. Daar heeft ze een punt, maar wel een kleintje. De energieleverancier moet hiervoor namelijk wel geld in kas houden. En risico’s afdekken, voor de momenten dat de energie wel wordt afgenomen en niet goedkoop te verkrijgen is. Ik heb in een eerder blog verwezen naar appels: je kweekt appels en die komen allemaal tegelijkertijd op de markt. Die is verzadigd en je raakt ze aan de straatstenen niet kwijt. Jouw groenteboer koopt de appels toch, en bewaard ze voor (letterlijk) een Rainy Day.
Als die regenachtige dag komt, wil je die appels weer ophalen. Tegen dezelfde prijs als waarvoor je ze geleverd hebt. De opslag van deze appels komt voor hun rekening; jij krijgt ze gewoon terug.
Is dat eerlijk? Is dat een goed verdienmodel om zo goedkoop en betrouwbaar mogelijk appels te leveren? Of hoe moeten ze die risico’s afdekken?
Het enige verschil met appels is het feit dat je appels wél kunt bewaren en grote hoeveelheden elektriciteit niet. Die moet verbruikt worden op het moment dat ze geproduceerd worden. Een deel ervan kun je (met verliezen) opslaan in accu’s, maar dat is marginaal. Je kunt er geen appelmoes of appelsap van maken.

Uiteindelijk leidt dit tot hogere prijzen

Dankzij de zonnestroom (en ook windenergie) is de volatiliteit van de energiemarkten enorm groot. En des te groter de volatiliteit, des te groter de risico’s.
Ik ben er dus een voorstander van om een prikkel in te bouwen dat mensen hun eigen stroom direct verbruiken. Hiermee is het net minder belast, vallen omvormers niet uit (of minder) en is de volatiliteit kleiner. Een kleinere volatiliteit kan wél leiden tot lagere prijzen.

Ook ben ik voorstander van PV-systemen (zonnepanelen) zó in te richten dat ze juist in de donkere maanden maximaal produceren. Juist dán hebben we behoefte aan energie, die je bovendien veel beter kunt bufferen dan in de zomer: een warmtepomp is een uitstekende buffer voor zonne-energie. Je zet het om in thermische energie (warmte) en die wordt in de wintermaanden uitstekend benut.
We moeten dan maar voor lief nemen dat we in de lente (meer nog dan in de zomer!) af en toe uitvallende omvormers hebben. Als er geen vraag naar je product is, hoef je het niet te leveren. Zo werkt het nu eenmaal.

Oplossingen zijn eenvoudig

Mocht de politiek toch vast willen houden aan een stimulans voor ons, de zonnepanelenbezitters, dan is de oplossing eenvoudig. Die begint met begrijpen waar ze het over hebben. Er is geen sprake van rechtstreekse verrekening zoals ik bovenstaand heb aangetoond. Het verbruik wordt verrekend op basis van de tarieven. Dit is zo, en zal zo blijven.
Het enige wat speelt is de energiebelasting. Een relatief eenvoudige keuze zou dus zijn om de energiebelasting nog wél te verrekenen. Hiermee blijft een prikkel van 15ct per kWh in stand, plus nog het tarief waar je tegen teruglevert. Dat moet dan een “eerlijke vergoeding” zijn, die mi. afhankelijk moet zijn van de op dat moment geldende tarieven. Als de tarieven hoog zijn (en er dus weinig hernieuwbare elektriciteit is) krijg je véél terug, en bij lage tarieven weinig tot niets.
Vandaar dat ik een groot voorstander ben van de dynamische tarieven, waar bovenstaande al plaatsvindt. Dat is dus bewezen niet zo complex.

Daarmee blijft de terugverdientijd gunstig: de totale productiekosten voor een kWh elektriciteit op een daksysteem zoals het mijne ligt onder de 5ct per kWh. Daar altijd 15ct voor krijgen (door geen EB & BTW te betalen) is dus altijd gunstig!

Last but not least: de timing

De timing van dit debat vind ik curieus. Niet zozeer van het debat zelf. Maar laten we wel wezen: dit speelt al jaren. En het is al jaren bekend dat vanaf 2025 (na 5 jaar uitstel!) de salderingsregeling wordt uitgekleed.
Het is opportunistisch om daar nu een mening over te vormen, met de gotspe dat het oneerlijk is. Notabene van de meest linkse partijen, en inspelend op een onderbuikgevoel van oneerlijkheid en onbetrouwbare overheid. Juist als het niet afgeschaft wordt, is de Overheid onbetrouwbaar. Want dit is helemaal geen nieuw dossier.
Maar zoals gezegd: er zijn verkiezingen in maart en dat heeft er ongetwijfeld iets mee te maken.