De radiatorventilator: waarom dit écht werkt

We zitten midden in een energiecrisis. En dat is te merken aan van alles, maar natuurlijk in de eerste plaats aan de energierekening. Allerhande tips komen voorbij om te besparen, waaronder en vooral ook op dit blog.

Eén van de tips is het toepassen van een radiatorventilator. En dat werkt écht. Maar waarom werkt dit, en hoe?
Dat zal ik hieronder uitleggen. Zelf heb ik geen radiatorventilator, simpelweg vanwege het feit dat ik geen radiatoren heb. Sommige van de links in dit blog zijn affiliatie links (naar bol.com). Deze plaats ik alleen als ze relevant zijn. En omdat ik partner ben van bol mag ik onderstaande afbeelding conform de voorwaarden gewoon gebruiken. En nu weet jij in één oogopslag hoe het er uit ziet!

De werkzaamheid van een radiator

Eerst gaan we kijken naar de klassieke werking van een radiator. Warm water wordt geproduceerd door (meestal) de CV-ketel. Deze verbrandt gas en warmt daarmee het water op. De pomp van de CV-ketel pompt het water naar de radiatoren. Die worden warm en door het warm worden geven ze warmte af aan de lucht.
Warme lucht stijgt op. Deze warme lucht wordt verspreid, doordat deze bijvoorbeeld tegen het plafond aan”knalt” en vanaf daar verspreid. Continu, omdat er aan de achterkant geduwd wordt door nieuwe warme lucht. De warme lucht koelt af, zakt naar de grond en wordt weer aangezogen door de radiator.

Deze luchtstromingen kunnen best sterk zijn: kijk maar eens naar lichte gordijnen of blaadjes van planten die bovenop de verwarming staan. Deze vorm van verwarming heet “convectie”.

Er is nog een manier waarop een radiator zijn warmte kwijt raakt: straling. Des te warmer de radiator, des te groter is het stralingsgedeelte. Uiteraard kun je er ook tegenaan gaan zitten. Dan heb je conductie. Dat is de minst relevante vorm van warmteverspreiding van een radiator-systeem.

Straling voelt erg prettig, maar is ook érg lokaal. Het kan er zelfs voor zorgen dat je het kouder krijgt. Als je voor een hete radiator staat in een koude kamer, dan voel je warmte als straling op je huid. Maar er wordt aan de onderzijde koude lucht aangezogen, die ook nog eens beweegt. En je dus afkoelt.

Aan de uitgangzijde van de radiator stroomt het afgekoelde water terug naar de CV-ketel. Althans, als het goed is, is dit water afgekoeld. Dit is onderdeel van het waterzijdig inregelen: het water mag niet te snel door het systeem heen stromen, want dan krijgt het water niet de kans om zijn warmte af te geven!

Maar wat doet nu die radiatorventilator?

Wat doet een radiatorventilator? Die zorgt voor een gedwongen circulatie van lucht. Dit komt flink ten goede aan de effectiviteit van de convectie. De warme lucht verspreid zich sneller en daardoor gelijkmatiger door de ruimte. Daardoor is het temperatuurverschil binnen de ruimte sneller kleiner (verwarrende zin: in een korter tijdsbestek wordt het temperatuurverschil tussen het midden van de kamer en de radiator dus kleiner).

Hierdoor neemt de luchtstroom van koude lucht af en is de ruimte dus gemiddeld warmer. De radiator zelf zal minder stralen, waardoor het gepercipieerde temperatuurverschil nog kleiner is.

Maar hoe bespaard dit energie?

Eigenlijk zit de energiebesparing helemaal niet in het verspreiden van de warmte, of het sneller opwarmen. Nope. Pertinent niet. De échte werkzaamheid van de radiatorventilator is het forceren van de warmte-afgifte.

De warmte-afgifte verloopt beter, “dieper” als het ware. Het water in de radiator koelt verder af, want door de geforceerde luchtbeweging is er meer lucht wat langs de warme radiatorbladen stroomt. Dit afkoelen van water is bijzonder voordelig, want daardoor kan er niet alleen meer warmte worden afgegeven aan de ruimte. Maar óók is de retourtemperatuur van het water lager, waardoor je CV-ketel efficiënter draait en meer vermogen kwijt kan zonder te gaan pendelen en wél te blijven condenseren.

Dankzij de condensatie (met dank aan het koude retourwater) komt er condensatiewarmte vrij uit de rookgassen. Dit scheelt zomaar 10-15% in de efficiëntie van de ketel. Dáár zit de echte waarde (nog los van het comfort).

Uiteraard dien je eerst radiatorfolie toe te passen.

Zelf maken van de radiatorventilator

Het is ook vrij eenvoudig om zelf een surrogaat hiervoor te maken. Dit doe je eenvoudigweg met een pompschakelaar en een ventilator die je in de zomer ook gebruikt. Deze pompschakelaar is niets meer dan een stopcontact die geschakeld wordt op basis van een zogenaamd thermokoppel.

Deze thermokoppel zorgt er voor dat er stroom op het stopcontact staat als er warm water door de (retour)leiding stroomt. Ideaal: dat is het moment waarop je met een ventilator de warmte wilt verspreiden.

Er vanuit gaande dat je al een ventilator hebt, is dit een voordeligere (en net iets minder effectieve) manier om hetzelfde resultaat te bereiken.

Overigens: als je nog een vloerverwarming hebt van vóór 2013, koop dan sowieso een pompschakelaar! De pomp van de vloerverwarming draait anders eeuwig – en dat kost bakken met energie (tot wel 60W continue, dus honderden kwh per jaar!