Fabel debunked: vochtige lucht verwarmen kost NIET meer energie dan droge lucht verwarmen

De oorspronkelijke post is geschreven in mei 2021. Deze is geactualiseerd op 18 november 2022.

Overal kom je het tegen, op diverse websites: ventileer je woning goed! Want vochtige lucht verwarmen kost veel meer energie dan droge lucht verwarmen. En dus moet je goed ventileren. Het lijkt wel een echokamer op het internet. Iedereen kletst elkaar na, zonder dat er iemand een goede BINAS op na heeft geslagen of het wel waar is. Voor hen die niet weten wat een binas is: dat was het boekje met formules voor biologie, natuurkunde en scheikunde die je vroeger op de middelbare school gebruikte. Nu misschien nog wel, maar ik zit daar niet meer zo in.

Even een paar feitjes: een m3 lucht van 20 graden met een luchtvochtigheid van 90% bevat 15 gram water. Dezelfde kuub bij 60% luchtvochtigheid nog 10 gram. Ik zal je het rekenwerk besparen: het kost 0.7% méér energie om die vochtige lucht te verwarmen. Dat is tamelijk verwaarloosbaar.

Die 90% is de aanname van vochtige binnenlucht, en de 60% de aanname van droge geventileerde lucht. Helaas is niet op alle dagen de luchtvochtigheid buiten rond de 60%. Actueel is deze buiten 99% (en binnen 59%). Maar, luchtvochtigheid is relatief. Als de temperatuur lager wordt, dan stijgt de luchtvochtigheid tot het moment dat er condens gevormd wordt. Zo onstaat ook mist.

Andersom geldt ook: de luchtvochtigheid buiten van 99% geldt op dit moment bij de actuele temperatuur van 10.1C in mijn tuin. Als ik deze lucht naar binnen haal stijgt de temperatuur van die lucht en daarmee daalt de luchtvochtigheid. Binnen is het hier nu 21.2C (op mijn kantoor) en is de luchtvochtigheid dus 59% (dit kun je zelf meten met een luchtvochtigheidsmeter).

Zo krijg je in de winter ook zeer lage luchtvochtigheden in huis: buiten is de luchtvochtigheid misschien nog hoog bij een lage temperatuur, maar vervolgens gaan we het verwarmen. En daarmee droogt de lucht uit. Maar goed, daar gaat het niet om.

Gevoelstemperatuur

Het gaat niet alleen om de absolute temperatuur. Maar ook om de gevoelstemperatuur. En ook die wordt in grote mate bepaald door de luchtvochtigheid. Je kent het verschijnsel wellicht: in het voorjaar is het een graad of 20 en heerlijk weer. Maar zodra je de schaduw instapt voelt het heel koud aan. Dat komt omdat de luchtvochtigheid laag is. Bij een lage luchtvochtigheid kan je lichaam zijn warmte heel snel kwijt (zonder te gaan zweten) en daardoor voelt het koud aan. Omgekeerd geldt dit ook. Een vochtige lucht kan heel warm aanvoelen. Een temperatuur van 27 graden bij een luchtvochtigheid van 90% kent een gevoelstemperatuur van 30C. Bij 40% is dit 27C.

Evenzo kunnen we dit toepassen in de binnentemperatuur. Ik zal je de formule besparen, maar neem maar aan dat de gevoelstemperatuur (heat-index) bij 20C en 40% relatieve luchtvochtigheid ongeveer 19 graden is. Wat gebeurt er nu als we de lucht vóchtiger maken? De gevoelstemperatuur loopt op tot 21C bij 100% luchtvochtigheid.

Ergo: bij een hogere luchtvochtigheid mag de absolute luchttemperatuur láger zijn om dezelfde gevoelstemperatuur te bereiken. Hoewel het dus 0.7% meer energie kost om deze lucht te verwarmen, hoef je deze minder ver op te warmen om dezelfde gevoelstemperatuur te bereiken. Er is dus geen sprake van lagere stookkosten door ventilatie.

Waar komt het dan vandaan?

Ik vraag me dan ook af waar het vandaan komt. Het is natuurkundig gezien namelijk gewoon onzin. “Fake-news”. Geleuter in de ruimte. Echokamer-politiek, geschreven door mensen die niet aan fact-checken doen. En je komt het overal tegen.
Waar het ook vandaan kán komen, maar dat zie ik nooit ergens geschreven, is dat je om dezelfde relatieve luchtvochtigheid te houden, je de ruimte zou moeten verwarmen tot een temperatuur enkele graden hoger dan de huidige temperatuur.

Echter: een hoge luchtvochtigheid is wel ongezond. Althans, het duidt op een weinig geventileerde omgeving en dat is op zichzelf ongezond omdat er geen lucht ververst wordt. Bacteriën en virussen waren vrij in het rond en bouwen zich op. Vocht trekt in de muren, condenseert tegen de ramen en het houtwerk begint te rotten. Ook zijn schimmels dól op hoge luchtvochtigheid. Je kunt de lucht ontvochtigen met een luchtontvochtiger, maar kies er wel één met voldoende capaciteit. Je hebt het over liters per dag om een meetbare invloed te hebben.

Dus: ventileren? Doen, voor je gezondheid. Maar het levert je geen lagere energierekening op.

(overigens: wellicht kun je nu ook voorstellen waar de “koude airco” vandaan komt. Airco’s koelen de lucht, maar onttrekken óók vocht aan de lucht. Het wordt dus dubbel kouder, want de gevoelstemperatuur daalt veel sneller dan de werkelijke temperatuur en tot overmaat van ramp is die koude lucht ook nog eens in beweging.)