Graaddagen, stoken en stookseizoen: wordt 2022 goedkoop en hoe bereken ik mijn voorschot?

Per mail kreeg ik een vraag over graaddagen nav. mijn vele blogposts over stoken en gasverbruik. Namelijk:
“In een van uw blogs mbt het energieverbruik, stelt u dat in het eerste kwartaal 2021 13,5% meer graaddagen zijn dan in 2020. Kunt u mij uitleggen hoe u dit uitrekent? Gebruikt u in uw berekeningen gewogen of ongewogen graaddagen?”

Los van het feit dat ik gerust getutoyeerd mag worden (mooie Franse verbastering van “zeg maar jij tegen mij, want ik hou niet van u”), is dit het antwoord:
Ik vul mijn verbruiksgegevens in bij mindergas.nl. Hier vul ik een aantal dingen in, zoals de gewenste binnentemperatuur (stookgrens) van 18C en de locatie waar ik woon. De site zoekt vervolgens het dichtstbijzijnde KNMI-station op en berekent de graaddagen. Die zijn namelijk per maand anders ivm. zonsterkte. Zo krijg je “gewogen graaddagen”.

Ik hou dit bij sinds 2012 en heb de graaddagen voor mijn locatie hieronder geplot:

In de media, en zelfs in veel blogs, hoor je geklaag over “de koude winter van 2021” en het koude voorjaar. Dit zou volgens velen verklaren dat de energierekening hoger was (los van de gestegen prijzen).

Zoals duidelijk te zien is, is dit helemaal niet het geval. Het gemiddelde aantal graaddagen (voor mijn regio) is 2900 in deze 10 jaar. 2021 kwam uit op 3007. 3,7% méér dan het gemiddelde. Dat is niet erg significant, zou ik zeggen.

Laten we eens kijken hoe een voorschot opgebouwd wordt.

Hoe is het voorschot voor energie opgebouwd?

Je betaalt een voorschot aan je energieleverancier. Althans, in de meeste gevallen. Dit wordt gedaan om de dure wintermaanden te middelen met de goedkope zomermaanden. Veruit het grootste deel van de energierekening wordt namelijk veroorzaakt door de noodzaak om te verwarmen. En dat doe je nu eenmaal wél in de winter en niet in de zomer.

Als je dit niet zou doen, betaal je in de zomer nauwelijks een cent (of met PV-panelen krijg je zelfs geld terug), maar in de winter honderden euro’s. Gezien de vreselijk slechte zelfdiscipline van mensen wordt dit dus gemiddeld.

Hierbij gaat een energieleverancier uit van ofwel een gemiddelde van de vorige bewoners (want die gegevens zijn bekend), of een handmatige invoer, of het gemiddelde van je eigen verbruik.

Maar dit gaat over een gemiddelde van de afgelopen 2-3 jaar. Het is geen langjarig gemiddelde. Zo gaan mensen die niet zo nerdy zijn als ik de zogenaamde bietenbrug op. Immers, het gemiddelde aantal gewogen graaddagen in de 3 jaar voorafgaand aan 2021 was 2751. Bijna 10% lager dan het aantal graaddagen in 2021!

Het mag dan ook geen verrassing heten dat veel mensen denken dat 2021 een koud jaar was. Het was immers aanzienlijk koeler dan de jaren ervoor. En dáár houdt men geen rekening mee.

Maar nu kunnen we al vooruit gaan kijken naar dit jaar!

2022 is zéér zacht begonnen. 86 graaddagen tov. 123 in dezelfde periode vorig jaar. In die zin ligt dus reeds 4% van het stookseizoen achter ons. Dat laat nog een onzekerheid van 96% voor ons. Dat is aanzienlijk – het kan nog alle kanten op gaan uiteraard. Echter, we kunnen ook al een beetje vooruit kijken adhv. de weersverwachting. Dit doe ik met behulp van de website “weerstatistieken“. Deze site kijkt vooruit met behulp van het Amerikaanse weermodel (GFS, zowel de operationele run als het gemiddelde aka de pluim) en het Europese weermodel (ECMWF). Deze kijkt vooruit t/m 22 januari. Gezien januari “goed” is voor maar liefst 25% van mijn gasverbruik op jaarbasis (en er is geen reden om aan te nemen dat dit bij jou minder is!), kunnen we al aardige inschattingen maken.

Volgens de huidige verwachtingen van ECMWF komen er t/m 22 januari 195 graaddagen bij. Volgens GFS 187. Concreet: het lijkt er op dat in ~20% (de eerste 3 weken van januari) van het stookseizoen (in volume) er ongeveer 275 graaddagen gescoord gaan worden. Dat is aanzienlijk minder dan in een koude winter, en aanzienlijk minder dan gemiddeld.

Ergo: mits er geen gekke dingen gebeuren, lijkt het er op dat we al een mooie voorsprong gaan hebben tov. de voorgaande jaren. In deze periode 28,7% minder dan het gemiddelde – en dat in een periode die gemiddeld goed is voor 12% van alle graaddagen. Voorzichtig geëxtrapoleerd: het stookseizoen zal mits de rest gemiddeld verloopt, 4% zuiniger zijn (bij gelijk verbruik).

Conclusie: laat je voorschot bedrag nooit invullen door de energiemaatschappij

Ik maak hier boven een hoop berekeningen, waar je vooraf helemaal niets mee kunt. Maar, als je dit een beetje bijhoudt en begrijpt, dan kun je goede inschattingen maken. Laat je voorschot bedrag niet bepalen door het verbruik in het voorgaande jaar. Als het een zacht jaar was (zoals 2020 was), dan zul je bij een koeler jaar (2021) lelijk verrast opkijken.

Als het jaar koel was, dan heb je het jaar er op een mooie sigaar uit eigen doos. Ik zou zelf altijd nagaan wat het gemiddelde aantal graaddagen is per jaar. Baseer dáár je voorschotbedrag op, en niet op het voorgaande jaar. De verschillen van jaar tot jaar lijken niet zo groot – maar vergeet niet dat in de afgelopen 10 jaar (langer is de dataset niet) er een variatie van jaar-tot-jaar was van 25%.

Bij een gasverbruik van 1500m3 per jaar (dat schijnt gemiddeld te zijn) levert dit een verschil op tot wel 350m3. En bij de huidige prijzen is dat een pijnlijk verschil als je er niet op rekent. Het betekent tot bijna 1000 EUR bijbetalen.

Noot: elektriciteit heb ik buiten beschouwing gelaten. Dit is veel minder seizoensgebonden en meer gerelateerd aan gedrag en omstandigheden.