Het inflatie-probleem

Al geruime tijd zitten we met een flinke inflatie. Ik heb er een hekel aan: maar ik had het je gezegd ;-). Al in januari 2021, ruim een jaar voor de oorlog in Oekraïne. Die heeft de inflatie verergerd, maar niet veroorzaakt. De symptomen waren er al. En toch waren “de banken” overvallen. En hebben ze maandenlang geroepen dat het “transitoir” is, ofwel: het gaat wel over, slaap lekker.

Het is echter grotendeels systemisch; er is teveel geld in de markt en de reflex van politici die nog nooit iets van economie hebben begrepen is het uitgeven van meer geld. Een beetje alsof je olie op het vuur gooit om te blussen. Dat werkt niet. Maar leg dát maar eens uit.

Begrijp me niet verkeerd: ik vind het helemaal prima dat de laagste inkomens er op vooruitgaan. Al vraag ik iedereen of ze wel het volledige effect daarvan begrijpen. Dat blijkt maar zelden het geval te zijn. Begrippen als loonspiralen zijn onbekend bij de meesten. Dus nog een keer kort de samenvatting van de afgelopen 2 jaar, en het probleem:
We zaten in een pandemie. Veruit het grootste deel van de bevolking heeft hier geen financiële last van gehad, enkel profijt. Geld werd opgepot. De arbeidsmarkt werd krapper, aanvoerketens door elkaar gerammeld. Dat wát verkrijgbaar was, werd verkocht aan de hoogste bieder. En de mens die weer naar buiten kon ná de lockdowns? Die interesseerde het geen barst of een biertje 3 EUR kost of 2,50. En een biefstuk van 3 tientjes is altijd beter dan geen biefstuk.
Ondertussen is energie duur geworden; maar klanten blijven niet weg. Het personeel blijft nodig, maar wil meer verdienen. Want ze houden niets over. En daardoor worden je producten duurder, en…Nouja, je zit in een cirkeltje. Of eigenlijk een spiraal.

Hierin zitten een aantal belangrijke parameters. Vakbonden, politici en journalisten, die doorgaans allemaal geen barst begrijpen van economie. Vakbondmensen die roepen “de inflatie is 10%, dus moet er 10% bij. Journalisten blijven graag schermen met “inflatie” en kerninflatie, zonder het werkelijk te weten waar het over gaat.

Feit is: voor het gros van de mensen is er géén sprake van “10% inflatie”. Een deel van de bevolking heeft nog langlopende contracten, een ander deel een koophuis, een deel rookt niet en drinkt geen alcohol. Een populatie-maatstaf gebruiken als individueel prijsmechanisme (vergeef me deze zin…) is populistisch. Geleuter in de ruimte. Maar laten we niet vergeten dat het verkiezingstijd aan het worden is.

Ander feit is: een dergelijke schokgolf van inflatie is wel degelijk problematisch! Het betekent namelijk nogal wat!

“Sequence of Events”

De sequence of events is extreem belangrijk, en extreem weinig intuitief. Het is iets wat ook vaak vergeten wordt in de 4% regel. Het betreft hier het verschil tussen gemiddeldes en uitschieters, en wanneer ze optreden.
Neem nu het volgende. Je kunt kiezen uit 2 periodes van 15 jaar, waarbij het einde van jaar 1 de waarde “100” krijgt. De ene heeft een gemiddelde inflatie van 2%. De andere een gemiddelde van 2.43%. Welke periode vind je het meest aantrekkelijk?
Een lagere inflatie is beter, toch? Of toch niet? Als ik je nu vertel dat in het éne scenario er 13 jaren zijn waarin de inflatie hoger is of gelijk aan het andere scenario. Welke wil je dan?
Dit hangt dus af van de volgorde van events en de spreiding.

De blauwe staafjes komen uit op gemiddeld 2%. De oranje staafjes op gemiddeld 2.43%. Bijna 20% meer inflatie, gemiddeld. Het duurt echter tot jaar 15(!) voordat de hogere inflatie in het oranje-scenario de blauwe staafjes bijbeent. Pas in het 16e jaar is de inflatie daadwerkelijk hoger.

Maar wat is hier nu het probleem aan? Een aantal dingen: de mate waarin iets acuut geworden is. Als je grote groepen mensen hebt die moeilijk rond kunnen komen, dan is 10% inflatie veel. Een tientje tekort komen of over houden is een groot verschil.
Het stuurt ook in belangrijke mate het sentiment. Miljoenen Nederlanders hebben betalingsproblemen. Een veelvoud daarvan dus niet. Hoeveel mensen betalingsproblemen hebben dánkzij de inflatie blijft onderbelicht. We zien immers geen andere indicatoren van de economie stilvallen: consumptie (in volume) groeit, wanbetalingen nemen nauwelijks toe en ook de abonnementen op diverse streamings-en entertainmentplatformen laten geen schokgolven zien.
Een deel ervan (maar zeker niet alles, begrijp me niet verkeerd) wordt gebruikt voor een andere agenda.

Een ander probleem: bij een dergelijk grote schokgolf móet een centrale bank bijsturen. Maar bijsturen in beleid lijkt heel simpel. Is echter heel moeilijk. Effecten zijn onvoorspelbaar en het duurt lang. Het is alsof je een olietanker probeer bij te sturen met een roeispaan. Enig effect is zelfs moeilijk te onderscheiden van de onderstroom in het water. Tenzij je grote stappen neemt, maar dat doen centrale banken bijna nooit. De onvoorspelbaarheid is te groot! Voor je het weet ligt je boot spreekwoordelijk gezien overdwars in het Suez-kanaal met alle gevolgen van dien.

Maar wat je in ieder geval zeker weet, is dat bij een periode van plotselinge en grote inflatie er sprake is van een zeer langdurig effect. Zelfs als je de inflatie voor een periode van méér dan 10 jaar ruim onder de 2% houdt. blijft het leven een halve generatie duurder.
Dit is een belangrijke drijver achter monetair beleid, en ook de reden waarom centrale banken niet bestuurd worden door politici met een uitzicht van enkele jaren (of het geheugen van een goudvis zonder actieve herinnering).

Wat betekent dit voor ons? Dat prijzen nooit meer zullen dalen. Dat doen ze namelijk nooit: dan krimpt de economie (volgens de oude leer). Het betekent vooral dat veel Nederlanders de gelegenheid hebben genomen om minder gevoelig te worden voor de inflatie: besparen op energieverbruik en het nemen van eigen maatregelen. Helaas is dat niet voor iedereen weggelegd en zullen we toch moeten eten…