Kun je in Nederland “off-grid” leven?

Geldsnor!

Er is een grote roep om “energietransitie”. Zonnepanelen, windturbines (da’s de correcte naam voor “windmolens”), elektrische auto’s, isolatie en zuiniger apparatuur. In Huize Snor zijn we hier vólop mee bezig en hebben we een zeer goed overzicht in ons energieverbruik en de opbrengst van onze zonnepanelen. We maken er ook een sport van om zoveel mogelijk energie te gebruiken op het moment dat het geproduceerd wordt. Wasmachines aan als de zon schijnt, auto opladen als de zon schijnt, dat soort dingen. Nu is onze installatie nogal groot (9.6kwp) en is het maximale vermogen groter dan wat ons huishoudelijk verbruik is. Zelfs als de wasmachine, droger, vaatwasser, airco en vloerverwarming aan staan leveren we nog elektriciteit terug. Het enige “apparaat” wat dit vermogen werkelijk kan opnemen is de auto.

Dit toont ook het begin van het probleem. Hieronder een staatje van het energieverbruik van ons huishouden per maand. Let op dat ik het gasverbruik heb “omgerekend” naar kwh om dezelfde eenheid te hebben. 1m3 bevat ongeveer 10kwh aan energie-inhoud. De opbrengst van de zonnepanelen is in de maanden november-december-januari veruit het laagst en piekt in de maanden april-mei-juni.

Het energieverbruik en de energieproductie op jaarbasis. Zowel gas als elektra (verbruik).

Dit kun je ook anders weergeven, en dan krijg je de onderstaande grafiek van het netto-energieverbruik. Nog steeds met gas omgerekend in kwh. Tot en met september, en feitelijk de eerste week van oktober, is mijn energieverbruik volledig afgedekt door de zonnepanelen. In maart is dit nog niet zo, ondanks de grote opbrengst van de zonnepanelen in de maand maart: maart is ook een koude maand. Veel mensen denken wellicht dat maart een zachte maand is, feit is dat maart net zo koud is als november.

Op jaarbasis kom ik uit op een netto-verbruik van ongeveer 2900kwh. Op jaarbasis ben ik dus niet in staat om zelfvoorzienend te zijn.

Warmtepomp in plaats van gas

Een warmtepomp (en inductie-koken) zou ons volledig van het gas afhalen. Ik reken met een gemiddelde COP van 4. Dit wil zeggen dat de warmtepomp 1kwh nodig heeft om 4kwh warmte aan de lucht te onttrekken: het principe van de koelkast. Dit verandert het plaatje enorm:

Het netto-energieverbruik van een huishouden met warmtepomp (dus met compensatie reeds van elektra teruglevering).

Vanaf de tweede week van februari tot en met de laatste week van oktober ben ik volledig zelfvoorzienend. Op jaarbasis kom ik zelfs uit op een teruglevering van 3624kwh en daarmee een energierekening van -800 EUR per jaar (11 cent terugleververgoeding & vermindering energiebelasting).

Aan de accu dan maar?

Dit zou je mee moeten kunnen nemen de winter in! Helaas kost een thuisaccu op dit moment nog een slordige 9000 EUR voor een capaciteit van 13,5kwh. Maar hoeveel zou ik er nodig hebben?

TekortCumulatiefPowerwalls
Oktober88887
November28837622
December660103649
Januari695173152
Februari127185710

Op het hoogtepunt van het tekort zou ik 52 Powerwalls nodig hebben. Dit zou een kostenplaatje met zich meebrengen van 468.000 EUR, al denk ik dat ik wel wat korting zou kunnen krijgen als ik er zóveel zou plaatsen. Maar het is veilig om te stellen dat dit geen soelaas biedt: het is geen realistisch scenario om bijna een half miljoen EUR aan batterijen te spenderen om de winter door te komen.
Dat gezegd hebbende: bovenstaande is enigszins simplistisch gesteld. Het is mogelijk dat in een bepaalde periode het tekort groter of kleiner is. Een zeer zonnige episode in december levert een aanzienlijke hoeveelheid stroom op.

Inzetten op meer zonnepanelen dan maar?

Ik kan nog wat zonnepanelen bijplaatsen. Ik kan een flinke zonneboiler kwijt op mijn dak, waar ik in de middag en avond veel zon vang, maar niet voldoende voor zonnepanelen. Ook kan ik op mijn tuinhuis nog 8 zonnepanelen kwijt. Gezien ik er nu 32 heb, verhoog ik mijn totale productie met 25%. Je moet het toch enigszins eenvoudig houden tenslotte…

Hoe zelfvoorzienend is mijn huishouden met 40 zonnepanelen?

Dit heeft een vrij groot effect: in oktober ben ik nog steeds volledig zelfvoorzienend. Op jaarbasis lever ik nu 6000kwh terug. Maar in het aantal powerwalls maakt het nog maar weinig uit: ik kom nog steeds uit op 48 stuks ofwel een fictieve investering van 432.000 EUR. Wel een goede businesscase: een setje zonnepanelen van 8 stuks kost iets meer dan 2.000 EUR.

Maar hoeveel zonnepanelen heb ik dán nodig? En wat levert het op?

De crux zit in december en januari. En het antwoord valt me eerlijk gezegd mee. Met 4 maal zoveel panelen zou ik óók in de winter energetisch op “0” uit komen. Of bijna: in december zou ik 30kwh tekort komen en in januari 5kwh. Dat valt op deze cijfers ruimschoots in de marge van onzekerheid.

Hoeveel zonnepanelen heb je nodig om volledig zelfvoorzienend te leven, qua energievoorziening? 128 stuks (van 300wp) maar liefst!
128 zonnepanelen zouden ons volledig zelfvoorzienend maken


Met 4 maal zoveel panelen als nu (128 stuks) zou ik een forse uitdaging hebben. Ten eerste zou het piekvermogen 35kw zijn. Dat betekent een aansluiting van 3*80A om dit vermogen terug te kunnen leveren. In de zomer wil je immers wél terugleveren! De aansluitkosten voor 3*80A zijn per jaar bijna 1900 EUR hoger dan voor mijn huidige 3*25A aansluiting. Autsj…
Maar goed: op jaarbasis lever ik 32000 kwh terug. Ja, 32 duizend kwh. Voor de eerste 10.000kwh krijg ik 11 cent van Greenchoice, voor de rest 5 cent (afgerond). Voor de snelle rekenaars: dat is 2200 EUR per jaar. In combinatie met de hogere kosten voor de aansluiting levert het nog 300 EUR per jaar op. Maar dat is het dan ook: geen energierekening meer.

De investering in nog eens 28.8kwp-zonnepanelen zou ongeveer 25.000 EUR bedragen. Dat klinkt al een stuk redelijker dan 48 powerwalls. Het geeft ook meteen aan wat we moeten doen in de energietransitie:
1. Flinke overcapaciteit inbouwen, zodat zelfs in worst-case scenario’s er voldoende elektriciteit voor handen is.
2. Implementatie van (beperkte) batterijcapaciteit. Er bestaat een fenomeen en dat heet “mist en bewolking”. Hierdoor zal er een aantal dagen in de winter zijn waar de opbrengst van zelfs een systeem met 128 panelen niet afdoende is voor de benodigde energie. Ook bestaat het fenomeen “nacht”, waar zonnepanelen bijzonder slecht presteren. Je hebt dus iets van opslag nodig om de nacht door te komen.
3. Slimme systemen. In een dergelijk overgedimensioneerd systeem maak je geen gebruik van nachtstroom. Overdag stook je het boilervat met de warmtepomp en het huis warm, zodat je in de nacht niet hoeft te draaien. Dat helpt ook met je COP: overdag is het warmer en dan is de efficientie van je warmtepomp (aanzienlijk!) hoger.
4. Beperken van verbruik. Een beperking van de warmtevraag (wat hedendaags ons gasverbruik is) met 20% zorgt voor positieve cijfers in alle maanden. Maar punt 2 van hierboven voorkom je niet.
5. Slimme batterijen. Batterijen die bijvoorbeeld handelen met de door jou geproduceerde stroom op het moment dat elektriciteit heel duur is. Maar het is ook mogelijk om hiermee bijvoorbeeld de teruglevering te beperken. In de zomer hoef je niet alles terug te leveren en pak je een “lagere piek” zodat je met 3*50 A toe kunt. Je houdt dan nog voldoende vermogen over om maximaal terug te leveren én de batterijen op te laden waarbij je zelfs ’s nachts nog terug kunt leveren vanuit de batterijen. Er is in de zomer immers geen warmtevraag ’s nachts dus kun je toe me zéér weinig stroom om de (heel korte) nachten door te komen.
6. Je wilt niet off-grid. Gewoon absoluut niet: onder de slechtste omstandigheden wil je dat je de mogelijkheid hebt om extra energie af te nemen. Maar je wilt ook terug kunnen leveren. Het is nogal zonde om 32.000kwh per jaar niet terug te leveren.

Er is maar 1 “klein probleempje”. De theorie is heel fijn, maar in de praktijk heb ik niet voldoende ruimte voor 128 PV-panelen. Zoals gezegd kan ik er nog 8 kwijt op mijn tuinhuis. Eventueel nog 6 extra op de garage. En dan houdt het wel op.

Bovendien kun je de vraag stellen: als je tóch terug wilt leveren ivm. de enorme overcapaciteit, waarom zou je dan uberhaupt zoveel geld investeren om de wintermaanden af te dekken? Het elektriciteitsnet is je batterij, want zelfvoorziening realiseren op jaarbasis is eenvoudig(er).

Ok. Je kunt dus niet off-grid?

In een situatie met een bestaande woning die hier niet voor ontworpen is, is het waanzin in Nederland om off-grid te gaan. Maar als ik een nieuw huis zou bouwen, zou deze van begin af aan off-grid zijn. Dit zou ik realiseren op de volgende manier:
1. Beperken van de warmtevraag in de winter: grote ramen op zuid, oost en west en wel in 3-laags glas.
2. Een dak met een grote overhang op zuid, oost en west, met zonnepanelen aan alle kanten en tot aan de dakgoot. Deze overhang vergroot niet alleen het dakoppervlak, maar voorkomt ook een belangrijk deel van de instraling in de zomer waardoor het koeler blijft.
3. Verwarming met warmtepomp. Eventueel (als ik afgelegen zou wonen) met een pelletgestookte kachel, van houtpellets van eigen land. Hiervoor zou ik bomen kweken om te voorzien in het benodigde hakhout.
4. Zonneboiler voor warm water & bijstook vloerverwarming.
5. Hele grote thermische massa. Zware muren, zware vloeren.

Ik ben reeds begonnen met het ontwerp van bovenstaande woning (je moet toch iets te doen hebben) dus als ik ooit de loterij win, dan kan ik het bouwen.

Snor

De Geldsnor, kortweg "De Snor", is een blogger die zich ergens in het midden van zijn 30-ers bevindt. Getrouwd, meerdere kinderen, werkzaam in een boven-modale functie ontdekte hij in oktober van 2019 Het Begrip: Mr. Money Mustache. Nadat hij ALLES gelezen heeft wat MMM gepost heeft, kwam het idee om zelf te bloggen: wat is er in Nederland bereikbaar, in hoeverre wijkt onze positie af van de Amerikaanse mogelijkheden? En wat schetste zijn verbazing: ondanks het feit dat MMM een begrip is, een legende, 1 van de Grote Grondleggers van FIRE, was de website "Geldsnor.nl" nog beschikbaar. Deze naam is een geuzentitel, een eerbetoon zo u blieft.

5 gedachten over “Kun je in Nederland “off-grid” leven?”

  1. Goed uitgerekend. Accu’s zijn te duur. Prijs warmtepomp is hoog en levensduur is kort.
    Onlangs las ik dat de tendens bij flatgebouwen is om zonnepanelen aan de muren te hangen. Levert meer op dan op het dak!

    Ook las ik dat in de winter een batterij de energie onvoldoende kan vast houden.

    Linksom of rechtsom, het gaat bijna niet om off grid te gaan, zeker met een gezin.

  2. Wat een leuke overpeinzing! Ben zelf ook erg met het onderwerp bezig.
    Nederland is mijns inziens nou echt een land dat pertinent ‘on grid’ is. Een van de dichtstbevolkte landen ter wereld met nutsvoorzieningen en infrastructuur die de perfectie benaderen. Gebruik maken die voorzieningen lijkt dan ook niet meer dan logisch, vooral als je het elektriciteitsnet als een accu kunt gebruiken en dat leidt tot een teruggaaf van €800,- per jaar! Maar de theoretische discussie voeren met jezelf (en ons) maakt wel dat dingen duidelijk worden.

    Wij wonen in Hongarije en hier zijn de nutsvoorzieningen in orde, maar niet perfect. We hebben stroom, maar bij een stevige storm wil die nog wel eens (tijdelijk) uitvallen. Ook valt de waterdruk wel eens een uurtje weg in hartje zomer (oppassen met de wasmachine dus). Toen wij onze boerderij kochten, was deze nog aangesloten op het gasnet. Die heb ik laten afsluiten omdat we naast een gas- ook een houtketel hadden die de CV kan aansturen. We stoken (en koken in de winter) nu op hout in onze boerderij met dikke lemen muren (warmteopslag!). Koken in de zomer op inductie. Met elektrische vloerverwarming in woon- en badkamer zijn we een groot deel van het jaar zelfvoorzienend via de geïnstalleerde 4 KwH zonnepanelen. Warm water met een zonneboiler en elektrisch element (als naverwarming). De houtkachels overbruggen de koudste maanden. (Dit jaar ga ik in de ‘achtertuin’ een acaciabos van 0,5 ha aanplanten zodat we geen hout hiervoor hoeven aan te schaffen).

    We wonen in een oude traditionele ‘Zwabische’ boerderij met een veranda over de lengte van het huis die op het zuiden is gericht. Daar is het uit de wind en in de zon al in februari heerlijk zitten! Brandhout droogt er ook uitstekend wanneer je deze tegen de huismuur stapelt. In de zomer voorkomt de veranda het directe instraling waardoor het huis koel blijft.

    Wanneer ik onze situatie vergelijk met jouw top 5, dan hadden die Zwaben het ruim 100 jaar geleden helemaal niet zo slecht gezien! Water uit de put, maximaal profiteren van zonlicht in winter / schaduw in zomer en een massakachel als huis ;-).

    1. Beste lezer.

      Wij willen ook een huis/ liefst boerderij kopen in Hongarije.
      Vraag is is weet U hoeveel dit kost ongeveer en zijn de regels daar erg streng.

      Met vriendelijke groet
      Theo en Margreet.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *