Ligt “Peak-China” achter ons?

Eén van de meest intrigerende landen op deze planeet is China. Volgens mijn niet-zo-bescheiden mening althans. Ben ik een China-kenner? Niet echt. Maar ook verre van echt-niet. Ik ben meerdere keren in China geweest, variërend van Hong Kong tot Shanghai, Nanjing, Beijing, Fuqing, Chongqing en nog Wat-ings.

Ik hou van (het échte) Chinees eten en heb me er nooit één moment onveilig gevoeld. Het politieke systeem is echter “bijzonder”: het is een mensonterende dictatuur. Hoe herken je dat, als je er bent? Simpelweg omdat je vaak vooraf al gevraagd wordt (of afgeraden) om bepaalde onderwerpen te mijden. Politiek, Oeigoeren, dat soort dingen. En dat vind ik altijd een beetje eng. Voor de wappies: Als je Nederland een dictatuur vindt…Hier mag je dat tenminste zeggen en in alle vrijheid naar verkiezingen gaan. In China zeggen ze het niet eens.

De Chinese Economie

De Chinese economie is enorm. Maar ook ontzettend kwetsbaar. Dat beseffen de meeste mensen niet, de Chinezen op de straat incluis. Zij zien een enorme vooruitgang in welvaart en zo lang je geen minderheidsgroepering bent, ken je geen armoede meer. Daar zijn ze buitengewoon succesvol in geweest.

Hoe? Door een vrij goed functionerende geplande economie. De overheid bepaald dat sommige dingen wel of niet mogen en als iets moet, dan zal het gebeuren. Geen gepolder, geen jarenlang overleg. Gewoon dorpen ontruimen en onder water zetten want dat stuwmeer móet er komen.

Idem dito voor kleine vissersstadjes net buiten Hong Kong: Shenzhen en Dong Guan. Enorme steden, maar 100 jaar geleden nog maar stipjes op de kaart.

De economische macht komt echter niet alleen voort uit de geplande economie. Maar ook uit de enorme bevolkingsaantallen, die ze ook nog vrij functioneel aan de slag weten te krijgen (in tegenstelling tot India, bijvoorbeeld). Jarenlang heeft de constante stroom van Westers geld en Chinese arbeidskrachten geleid tot een stormachtige groei, die steeds meer wordt omgevormd naar een vrij moderne economie.

Maar er dreigt iets aan de horizon. Iets wat je niet kunt ontkennen, en als je het eenmaal ziet, zie je meteen waarom de BRIC landen gereduceerd worden tot enkel nog BI (want Rusland…)

De gevaren voor de Chinese economie – en de wereld

China heeft een aantal problemen wat snel op zich afdendert. En in een aantal zitten ze middenin. Een korte samenvatting: Covid & het zero-covid beleid, logistieke crisis, onshoring, bevolkingskrimp, handelsoorlog, vastgoedcrisis, voedselcrisis en protectionisme.

Het covid-beleid is het meest opvallende probleem, althans op de korte termijn. Het leidt tot ongekende opsluitingen en afsluitingen van volledige steden. En havens, en daarmee grote delen van de economie. Shanghai is vrijwel onmisbaar in de Chinese economie. Niet alleen omdat er veel geproduceerd wordt in de omgeving, maar ook omdat het een enorme haven is.

Hoewel dit een korte-termijn-probleem lijkt, dendert dit meteen door in het volgende probleem: logistieke verstoringen, wereldwijd. De productieketens raken verstoord en voordat alles weer “op de rit” is, ben je zo maar maanden verder. En daar komt dus een volgend probleem bij: al deze verstoringen moeten voor het eind van de zomer opgelost zijn en productieachterstanden ingelopen.

Waarom? Begin oktober begint de Chinese National Holiday. Heel China gaat, mits toegestaan, terug naar zijn wortels in het binnenland en het land ligt quasi-plat voor meer dan een week. Traditioneel betekent dit dat er heel veel vracht vóór die tijd verscheept wordt. En de periode na oktober is ook druk, ivm. alle plastic kneut die wij (het Westen) kopen voor de feestdagen in december.

Dat leidt tot “on-shoring”: bedrijven zijn sneller geneigd om productie terug te halen naar hun eigen regio. Dit zag je in de VS al steeds sterker als gevolg van de handelsoorlog tussen de VS en China, maar het is zeker niet minder aantrekkelijk geworden. Ook voor Europa. Al in 2017 was het vaak goedkoper om in Europa te produceren dan in China, maar om raadselachtige redenen is dit niet altijd gebeurd. Zeker niet met kapitaalintensieve productie zoals elektronica en beeldschermen.

Dit brengt me tot de vastgoedcrisis. Gewoon omdat ik geen bruggetje kan maken. Chinezen beleggen niet graag, maar zijn op zich een spaarzaam volk. Veel geld wordt gestoken in vastgoed: hele wijken staan leeg, en na jaren woont er soms nog helemaal niemand. En eerlijk gezegd zal dit waarschijnlijk ook nooit gaan gebeuren: de Chinese bevolkingsomvang groeit niet meer. Volgens diverse bronnen zal de bevolking razendsnel krimpen, tot minder dan 750 miljoen aan het eind van de eeuw. Dat betekent een afname van 600 miljoen in pak ‘m beet 75 jaar. 8 miljoen mensen minder, per jaar.

Die allemaal geen huis nodig hebben. Maar los van het afnemen van de bevolkingsomvang, neemt ook de vergrijzing hand over hand toe. Immers, het één-kind beleid lijdt per definitie niet tot een verjonging van de bevolking. Een vrouw moet gemiddeld 2,2 kinderen krijgen om de bevolkingsomvang stabiel te houden. Meer is groei, minder is krimp. Met een 1-kind beleid, wat men in 2016 heeft laten varen, krijg je dus te maken met een snel stagnerende bevolkingsomvang en daarna een krimp.
En het is dankzij de huidige hoge kosten niet aantrekkelijk om méér kinderen te krijgen. Er is gewoon nauwelijks animo voor. De kosten, de ingewikkelde maatschappelijke standaarden, het prinsjes-en prinsessensyndroom en veel meer complexe factoren zorgen dat de mannen ‘m in de broek houden en de vrouwen de benen bij elkaar. Sorry voor de plastische uitdrukking.

Alles bij elkaar genomen hebben we een snel vergrijzend land, met een afnemende bevolkingsomvang, gevangen in een dictatuur die niet zonder gezichtsverlies beleid kan omgooien en dus mogelijk nog járen te kampen heeft met covid-uitbraken en alles dichtgooien. Dat zal de druk op bedrijven vergroten om elders te produceren.

En dit allemaal nog los van energietransitie en verduurzaming.

Of China in de komende jaren vast zal kunnen houden aan zijn nieuwe rol als Supermacht is mijns inziens dus nog zeer de vraag. Met wat “jumpstarts” en externe factoren zullen ze het nog even vol kunnen houden. Maar het is een kwestie van tijd.

De belangrijkste vraag is dan ook wat ze gaan doen met Taiwan. Gaan ze dit inlijven nu er volop afleiding is in de wereld en China nog enorm is? Of verliezen ze het momentum en zitten ze over 10 jaar met een hoop grijze mannen op een fregat onderweg over de Chineze zee, richting Taiwan?