Nederlands spaartempo vlakt af?

Eerder deze week las ik een berichtje op nu.nl, over het Nederlandse sparen. De moraal van het verhaal was dat Nederlanders nog steeds sparen, ondanks de oplopende inflatie en de lage rente.
Of omgekeerd: dankzij de inflatie. Immers, er is een grote onzekerheid die boven de economie hangt: recessievrees in combinatie met inflatie.

De koopkracht holt dan ook achteruit. Maar koopkracht is niet hetzelfde als koopbereidheid. Veel producten zijn duurder geworden, maar dat betekent niet dat ze ook nog verkocht worden: sommige items laat men gewoon staan. Getuige de tsjokvolle opslagloodsen is dat momenteel al volop aan de gang.

Laten we dit nieuws eens bekijken vanuit een economisch perspectief. Eerst wil ik wat nuance aanbrengen en wat dingen verduidelijken.

Spaargeld verdampt niet op je bankrekening

Altijd lees je in de reacties op dit soort berichten dat “je spaargeld verdampt”. Lieve mensen, dat is klinkklare nonsens. Akkoord? Nee? Oké. Dan leg ik het uit. Je spaargeld verdampt niet. De koopkracht met hetzelfde geldt loopt terug.

En dat is een groot verschil. In het eerste geval zou het namelijk betekenen dat 10.000 EUR op dit moment, volgend jaar bijvoorbeeld nog maar 9.000 EUR is. Met een inflatie van 10%, wordt het immers minder waard?
Nee: volgend jaar is het nog steeds 10.000 EUR. Daarvoor kun je dán kopen, waar je nu 9.000 EUR aan kwijt bent. Althans, als de inflatie voor alle items die je koopt daadwerkelijk 10% is.
Maar spaargeld is niet bedoeld om rendement mee te halen. Voor veel mensen is het een noodfonds, waar je direct uit kunt tappen. Als je werkloos raakt, of pech hebt; geld waar je acuut iets mee kunt. Dat het minder waard wordt is voor dit geld dus geen direct probleem. Maar het verdampt niet. Net als dat je schulden niet verdampen!

Het zijn niet de rijksten die sparen

Dan het volgende: het zijn niet “de rijken” die sparen. Ja, die sparen vast ook. Maar het spaargeld zoals in dit soort berichten bedoeld, is geld op spaarrekeningen. Niet het vermogen van de rijkste mensen. Mensen als Musk of Zuckerberg hebben hun vermogen niet op de bank staan: ze hebben aandelen die een bepaald percentage vertegenwoordigen, en bij verkoop tegen de nú geldende prijs zou het dit waard zijn. Waar men vaak aan voorbij gaat, is het feit dat dit niet waar is. Huh? Nee, Musk is NIET de rijkste man op aarde. Simpelweg vanwege het feit dat als hij 10% van zijn belang verkoopt, de overige 90% bij LANGE na niet zoveel waard zou zijn als de eerste 10%.

Dat is in Nederland niet anders. Maar ik dwaal af. Veel mensen hebben veel geld op de bank. Maar de miljonairs en miljardairs hebben dit niet cash op de bank. Hun vermogen zit niet in de 420 miljard aan spaargeld en is doorgaans nauwelijks liquide.

Seizoenseffecten

Nu we bovenstaande uit de weg hebben geruimd, kunnen we wat in de details duiken. Dat heb ik gedaan op basis van informatie van De Nederlandsche Bank. En dan valt wel een aantal dingen op. Zo heeft ons spaargeld een groot seizoenseffect. Onderstaande grafiek heb ik gemaakt op basis van gegevens vanaf oktober 2013 t/m september dit jaar. In totaal 9 jaar dus.

Het is misschien niet heel verrassend dat er een seizoenseffect is: in mei wordt voor de meeste mensen het vakantiegeld betaald. Maar schijnbaar wordt de eindejaarsuitkering of dertiende maand die bij veel mensen óók van toepassing is pas in januari naar de spaarrekeningen gestort.

In februari gaan veel mensen op wintersport, of carnaval vieren. Geloof me: dat laatste kan een behoorlijke aanslag op je budget zijn. Maar vanaf juni wordt er niet meer gespaard in Nederland. In mei wordt er gemiddeld 5,5 miljard EUR naar de spaarrekeningen geboekt. En de rest van het jaar komen “we” net rond, of eigenlijk niet: netto wordt er geld teruggeboekt.

September lijkt een uitzondering te zijn. Dat is niet zo, het is een vertekening. Na de catastrofale zomer van 2020, waar iedereen nog op vakantie hoopte te gaan, heeft men in september de handdoek in de ring gegooid. Die maand werd er bijna 5 miljard EUR naar spaarrekeningen geboekt. Zonder dit effect zou ook september een netto-opname maand zijn!

De inleg loopt op

De inleg loopt op. Dat is niet logisch, toch is het zo. Boodschappen worden duurder, en ook de energierekening wordt een steeds groter deel van de uitgaven. Desondanks neemt het spaartempo toe.
Dat blijkt niet echt uit het bericht van Nu.nl overigens: daar lijkt het terug te lopen. De conclusies die zij trekken zijn echter niet te rijmen met de ruwe data van De Nederlandsche Bank.

Waar normaliter de zomermaanden een afname laten zien van het spaargeld, zien we dat in 2022 de groei consistent is.
En dat is bijzonder. En zorgwekkend, economisch gezien. Men heeft grosso modo wel degelijk het geld, maar geeft het niet uit. Een deel gaat “gedwongen” de economie in, maar een groot deel wordt dus niet uitgegeven.

Grote uitgaven worden dus uitgesteld. Dat is echter ook hoopgevend; de economie is al oververhit (getuige de enorme inflatie, lage werkloosheid en personeeltekorten overal). Er zit een recessie aan te komen, die veroorzaakt wordt door een gebrek aan koopbereidheid. Niet aan geld. Zodra de onzekerheden uit de markt gehaald worden zal het geld weer over de plinten (kunnen) klotsen.
Aan de andere kant betekent dit weer dat de periode van inflatie langdurig kan zijn: er is immers geld genoeg om te voorzien in de hogere prijzen.

Het betekent ook dat er vele honderden miljarden beschikbaar zijn bij huishoudens om te verduurzamen. Zullen we dat dan ook massaal gaan doen?