Rente, netto-contante-waarde en de invloed op aandelenkoersen

Wie de beurzen een beetje volgt, of zelfs zijdelings het nieuws, hoort van alles over “stijgende rentes”. En soms over dalende rentes. Stijgende rentes beperken de inflatie, en dalende rentes wakkeren deze aan.
De gevoelsmatigheid hierachter is denk ik voor velen eenvoudig: als de rente daalt is het aantrekkelijker om geld te lenen. Door geld te lenen, is er meer vraag naar goederen (of diensten) en groeit de economie sneller. Als de rente stijgt, gebeurt het omgekeerde: het wordt duurder om geld te lenen en dus minder aantrekkelijk. Er wordt minder geleend en minder gekocht.
Beiden is gekoppeld aan de fundamentele wet van vraag en aanbod: meer vraag dan aanbod betekent een stijgende prijs, en meer aanbod dan vraag leidt tot een dalende prijs. Totdat ze elkaar gevonden hebben en de boel weer in evenwicht is.
Maar waarom heeft dit effect op aandelenkoersen?

Het effect van rentes op aandelenkoersen

Het effect van stijgende of dalende rentes op aandelenkoersen is meervoudig.
Het eerste effect is het meest eenvoudig. Of het eenvoudigst. Take your pick. In ieder geval gevoelsmatig: bij een stijgende rente is het minder aantrekkelijk voor een bedrijf om geld te lenen. Daardoor gaat groeien trager óf is het duurder om te groeien. Immers, geld moet tegen een hoger percentage geleend worden, en dus zijn de rentelasten hoger.
Dit is groeien met minder leverage, ofwel de hefboomwerking. Groeien met minder leverage gaat langzamer.
Een voorbeeldje: Bedrijf Knopjesmaker heeft een Eigen Vermogen van 100. Ze willen investeren in een nieuwe knopjesmachine. Deze kost 50. Er is nog geen vreemd vermogen aanwezig en Knopjesmaker koopt deze machine. Het totale vermogen is nu gegroeid tot 150. De winst gaat groeien (naar verwachting) van 5 naar 15 (inclusief rentelast). Het volgende jaar is in deze simpele berekening het eigen vermogen 115 (namelijk 100+15) en het vreemde vermogen 50 (aflossingsvrij werkt even makkelijk).
Hatsekiedee! Het eigen vermogen is gegroeid met 15% procent en de winst is gegroeid van 5% naar 15%: een groei van 300%.
Dat is de hefboomwerking.

Terug naar de casus. Met een hogere rente is het duurder om dit geld te lenen. Als de rente nu stijgt met 500 basispunten van wat-dan-ook-het-oorspronkelijke tarief was, dan is de groei nog slechts 12.5 ipv. 15.
En de winstgroei geen 300% meer, maar nog “slechts” 250%.

Dat is slechts de directe doorwerking van de hogere rente op de investeringsbeslissingen van het bedrijf zélf.

Maar Knopjesmaker heeft aandeelhouders. En die zitten er ook in voor het geld. Zij moeten altijd de keuze maken tussen “winst” en “risicoloze winst”. Immers, een rente van 5% is risicoloos (er is altijd iets van risico, maar je snapt het punt).

Dit zijn “opportunity costs”. De investering van hun kapitaal in het bedrijf moet méér geld opleveren dan de risicoloze 5% die de (centrale) bank oplevert. Dat is de simpele vorm.

Die kan oneindig complexer zijn: er zit namelijk ook nog een risicofactor in. De 5% krijg je sowieso bij de centrale bank. De inschattingen van de nieuwe winst na de aanschaf van de machine zijn onzeker. Je hebt te maken met externe factoren zoals de economische groei, concurrentie, substitutie en implementatierisico’s. Wat als er iets misgaat met de nieuwe machine? Stel dat deze 3 maanden vertraagt is? Dan is je winst geen 15 meer, maar nog slechts 12,5 (immers, de winstgroei was 10 in een jaar, dus 2,5 per kwartaal ofwel 3 maanden.

En dat is pas het begin! Want nu gaan we naar de toekomstige cashflows. Want dáár doe je het voor.

Toekomstige Cashflow en netto contante waarde

Mijn economie-professor op de universiteit legde het ooit eens simpel uit: als de verwachting is dat Bedrijf X volgend jaar 100 miljard waard is, dan zal hij dat vandaag al worden. De crux zit in de onzekerheden rondom die 100 miljard.

En nu is 1 jaar makkelijk te overzien. Hoe verder in de toekomst, des te onzekerder de waardes.
Daar komt de netto contante waarde (of in het Engels Net Present Value) om de hoek kijken. Hoeveel is het geld wat in de toekomst verdiend gaat worden, vandaag waard?
Dit kun je op verschillende manieren benaderen. In zijn meest eenvoudige vorm hanteer je de (te verwachten) inflatie. Dat is niet zo’n beste methode, want daar heb je geen controle over. Maar het is in ieder geval iets. Een betere waarde is al die van een “bond”, ofwel een obligatie van bijvoorbeeld een overheid.
In het beste geval hanteer je het rendement wat je zélf wilt behalen.

Als je 5% rendement wilt behalen op een investering, dan zal deze over 10 jaar 155.13 EUR op moeten leveren. Iedere cent meer is een rendement >5%. Iedere cent minder is een lager rendement.
Vanuit een investeringsoogpunt is een investering die over 1 jaar 105 EUR oplevert net zo goed als eentje die over 10 jaar 155.13 EUR oplevert. Zo lang je in de tussentijd geen projecten vindt die méér opleveren, is dit de beste keuze.

En daar zit het verhaal met oplopende rentes: de Grote Jongens van het financieel beheer hebben uiteraard enorme systemen. Zodra er ergens een rente-percentage wijzigt, veranderen de modellen. En worden er automatisch buy-en-sell orders geschreven. Als de rente oploopt, zijn bedrijven die veel groei in de verre toekomst hebben minder waard. Ze moeten dat geld immers wel opleveren en er zijn manieren om geld te verdienen met minder risico.
Daarbij heb je uiteraard niet alleen te maken met het rentebeleid, maar ook met inflationaire krachten en de onzekerheden die daarmee gepaard gaan. Onzekerheden zijn niet fijn voor beleggers.
Vaak wordt dit toegeschreven aan “sentiment”. Maar feitelijk heeft dit niets te maken met sentiment. Het zijn getalletjes in computermodellen die schuiven. Er zijn maar weinig aankoop- en verkooporders die door mensen gemaakt worden.

In een notendop is dat het verhaal achter de netto contante waarde.