In diverse media en verkiezingsprogramma’s gaat het over het al dan niet gratis maken van kinderopvang. Dit heeft natuurlijk voordelen en nadelen.
Zo schetst Groenlinks het beeld dat kinderopvang goed is voor de ontwikkeling van kinderen. Als vader van meerdere kinderen kan ik dit uit ervaring zeker onderstrepen. Het is ontzettend goed voor de sociale ontwikkeling van kinderen. Ze leren omgaan met leeftijdsgenootjes, maar ook met volwassenen en het volbrengen van taakjes. Bovendien zijn ze in de kinderopvang behoorlijk creatief in het bedenken van allerlei spelletjes.
Het gratis maken van de kinderopvang heeft verder het voordeel dat je het hele geneuzel rondom toeslagen kunt voorkomen. Wel gaat het voorbij aan een aantal praktische zaken: er is nu al een tekort aan kinderopvang en het leidt tot de vraag: wie gaat dit betalen? Maar ook: wie gaat hier het meest van profiteren?
Met betrekking tot het betalen: de vraag rijst al snel “waarom moet ik, als ik geen kinderen heb, betalen voor gratis kinderopvang?”
Op zichzelf een valide vraag, maar in mijn niet-bescheiden optiek niet zo simpel te beantwoorden. Of misschien ook wel. De Snor is een jongeman van 36, sport 6 dagen per week matig tot intensief, eet gezond, rook niet, drink zelden of nooit. Als iemand zonder kinderen niet hoeft mee te betalen aan bepaalde faciliteiten, waarom ik dan wel aan de zorgkosten van het type bankaardappel met allerlei (latente) gezondheidsklachten?
Bovendien: waar trek je de grens? Hoe zit het dan met scholen, universiteiten, vakonderwijs en dergelijke?
Wat zou het kosten?
Ik kan slechts bij benadering bepalen hoeveel het zou kosten om de kinderopvang gratis te maken. Volgens het CBS waren er in 2019 400.000 kinderen tussen de 0 en 4 jaar. In de plannen van Groenlinks is de gratis opvang alleen van toepassing vanaf 6 maanden (en tot 4 jaar). Gemakshalve ga ik er vanuit dat er 350.000 kinderen zijn tussen de 6 maanden en 4 jaar.
Als deze kinderen állemaal naar de opvang zouden moeten (of mogen, beter gezegd) en iedereen dit 5 dagen per week zou doen heb je 70.000 begeleiders nodig. 1 pedagogisch medewerker mag gemiddeld 5 kinderen in de gaten houden. Dit is een gemiddelde, want het hangt af van de leeftijd: 1 leidster per 3 nuljarigen, maar bijvoorbeeld 8 kinderen van tussen de 3 en de 4. Vergeef me dus deze simplificatie.
Een pedagogisch medewerker verdient tussen de 1800 en 2600 EUR per maand. Dit rond ik af op 30.000 EUR per jaar inclusief vakantiegeld. Dit betekent dat de salariskosten 2.1 miljard EUR per jaar zijn. Een deel hiervan vloeit terug in de staatskas door loonbelasting. Dit is in totaal ongeveer 250 miljoen EUR per jaar (namelijk bijna 300 EUR per maand per medewerker).
Dan hebben we nog bedrijfspanden en inrichting nodig. Onze kinderopvang (op een boerderij) heeft 2 groepen van maximaal 15 kinderen (en dus meerdere begeleidsters per groep). Voor 350.000 kinderen heb je 11.600 locaties nodig. Bijna 30 per gemeente, gemiddeld. Het huren van een locatie zet ik op gemiddeld 2500 EUR per maand. Met wat goede wil van gemeentes en dergelijke moet dat lukken. Voor inventaris en energiekosten verdubbel ik het geheel.
Uiteraard zijn er nog cursussen nodig, zoals BHV, bijscholing en dergelijke. Ik reken hiervoor 1000 EUR per medewerker per jaar. Ook zijn luiers en fruit en dergelijke meestal inbegrepen bij de kosten voor de kinderopvang. 1 kind gebruikt een luier of 3-4 per dag (in de tijd dat deze op de opvang is). Kosten: 1.20 EUR per kind per dag. Ook eten ze iets: fruit, yoghurt, boterhammen. Laten we zeggen 2 EUR per dag per kind. Flesvoeding wordt aan het begin meegegeven. Deze kleine kostenpost is in totaal ruim 246 miljoen EUR per jaar!
Enfin, ik heb het allemaal in een tabelletje gezet. Het is vast niet compleet en zéker gesimplificeerd.
| Kosten kinderopvang voor de maatschappij indien gratis | |||
| Post | Aantal | Bedrag | Totaal |
| Medewerkers | 70000 | € 30.000 | € 2.100.000.000 |
| Loonbelasting medewerkers | 70000 | € -3.600 | € -252.000.000 |
| Netto loonkosten: | € 1.848.000.000 | ||
| Locaties | 11700 | € 60.000 | € 702.000.000 |
| Bijscholing, cursussen, BHV etc. | 70000 | € 1.000 | € 70.000.000 |
| Luiers, eten | 350000 | 704 | € 246.400.000 |
| Totaal | € 2.866.400.000 |
De kosten staan op ongeveer 2.9 miljard EUR per jaar. Over 8 miljoen huishoudens verdeelt is dit 362,50 EUR per jaar, ofwel 3 tientjes per maand. Stel dat ik er een factor 3 naast zit, dan hebben we het over 90 EUR per maand.
Let op dat dit NIET te vergelijken valt met de kosten voor kinderopvangtoeslag die nu gemaakt wordt door de overheid. Dit is namelijk ~2.6 miljard EUR per jaar. Maar hierin zitten ook de kosten voor buitenschoolse opvang. Dat is een veel grotere groep kinderen (namelijk nog eens 600.000) waarvoor ook toeslag geldt.
Wat kost de kinderopvang nú?
De kosten voor kinderopvang zijn zeer sterk afhankelijk van een aantal dingen:
1. Hoeveel dagen kinderopvang neem je af?
2. Voor hoeveel kinderen?
3. En hoeveel verdien je?
De relatie tussen inkomen & toeslag heb ik geplot in een grafiek:
Zoals je ziet krijg je voor het 2e kind (en volgenden) aanzienlijk meer toeslag dan voor de eerste.
Maar wat betekent dit nu concreet?
Zoals je kunt zien heb je vanaf een inkomen vanaf ongeveer 100.000 EUR een grotere eigen bijdrage dan toeslag die je krijgt. Vanaf 129.457 EUR maakt het niets meer uit of je meer gaat verdienen voor de opvangtoeslag van je eerste kind: de opvangtoeslag blijft namelijk gelijk boven de 129.457 EUR.
Dit is anders bij 2 of meer kinderen. Je krijgt voor de volgende kinderen namelijk meer toeslag. Pas vanaf een verzamelinkomen hoger dan 198.155 EUR per jaar zit je aan het maximum van 67.6% toeslag voor meer dan 1 kind.
Bovenstaande verhouding blijft gelijk ongeacht het aantal dagen per week. De absolute bedragen nemen natuurlijk flink toe.
Wie profiteert het meest van gratis kinderopvang?
Uit bovenstaande grafieken blijkt duidelijk dat in absolute zin het grootste voordeel zit bij de hoogste inkomens. Voor mijn gezin betekent het, met 2 dagen opvang per week op 2 kinderen, een meevaller van bijna 700 EUR netto per maand als kinderopvang gratis zou zijn. Dat is 5.7% per jaar tov. het verzamelinkomen
Voor een gezin met 1 modaal inkomen en een half modaal inkomen (61.000 EUR per jaar) is de meevaller 233,50 EUR per maand. Dat is 4.6% per jaar tov. het verzamelinkomen.
Des te hoger de lonen (en dus de eigen bijdrage), des te groter de absolute én relatieve winst. Het is dus een forse denivellering – en daarmee vrij verbazingwekkend dat dit wordt voorgesteld door een linkse partij als GroenLinks.
Verder profiteert denk ik de maatschappij: er zijn sowieso meer medewerkers nodig in de kinderopvang. Een deel van dit geld wordt direct teruggestort aan de overheid middels loonbelasting. De rest gaat “in de maatschappij” doordat er inkomen is. Ook stelt het meer mensen in staat om meer te werken.
Praktisch gezien vind ik het nonsens. Het is namelijk absoluut niet haalbaar. Er zijn te weinig kinderopvanglocaties en medewerkers. Deze opleiden duurt jaren. Voordat je deze kinderopvang gratis hebt gemaakt ben je dus jaren verder, in praktische termen.
Los daarvan moet je goed bedenken waar je de opvang gratis mee gaat maken: hoe ga je dit betalen? Dat lijkt me eenvoudig: de hoogste inkomens profiteren onevenredig veel van het gratis maken van de kinderopvang. Je zou de loonbelasting hoger kunnen maken voor de hogere inkomens. Maar dan heb je een probleem wellicht: de hoogste inkomens zitten doorgaans bij hogere leeftijden die minder of geen gebruik maken van kinderopvang. Het aantal gezinnen met jonge kinderen en inkomens boven de 100.000 EUR is klein. Dit kan dus op weerstand rekenen.
Je kunt overwegen om de kinderbijslag inkomensafhankelijk te maken. Jonge gezinnen met hoge inkomens zoals mijn eigen gezin hebben geen kinderbijslag nodig.
Andere ideeën?
Als het gratis wordt, dus bekostigd door overheid, dan zal er ook op bezuinigd worden. Wij betalen met onze relatief hoge inkomens ook veel aan kinderopvang, maar we zijn ook erg tevreden over hoe het daar gaat. Het is ook zeker goed voor z’n ontwikkeling.
Overigens is er voor kinderen die geen KDV aandoen toch ook een peuterspeelzaal voor wat meer ontwikkeling en sociale interactie?
Ik blijf me vaak wel verbazen over de stemmen (vooral vanuit lagere inkomensklassen) voor gratis opvang, terwijl de vergoeding bij lage inkomens gigantisch is. Voor niets gaat de zon op. Dus als je werkt, zul je moeten betalen voor kinderopvang. Als je écht weinig verdient, bijv 24k/jaar, dan krijg je 96%(!) vergoed. Dan betaal je enkele tientjes. Ik ben jarenlang alleenstaande moeder geweest met inkomsten rond die 24k, daar kon ik zonder moeite en met alle toeslagen waar je dan recht op hebt echt prima van rond komen, incl koophuis, auto, vakanties etc..
Ja, dat heb ik nog buiten beschouwing gelaten. Een overheidsgereguleerde KDV zal de kwaliteit waarschijnlijk niet ten goed komen. Ook is er in de plannen sprake van om dit meer bij scholen te betrekken. Daar heb je inderdaad een peuterspeelzaal voor (al is dat meen ik pas vanaf 3jr?).
Wij hebben juist bewust gekozen voor een KDV op een boerderij.
Voor de echt lage inkomens met 96% vergoeding denk ik zelfs dat je er geld op verdient of in ieder geval niets kost. De paar tientjes eigen bijdrage zijn veelal inclusief luiers & eten en dat kan best die 4% schelen.
Ik merk zelf aan het boodschappenbudget wel dat m’n dochter thuis is nu!
Financieel zal het allemaal best te doen zijn, zoals voor veel dingen geldt die je nationaal oppakt, bijvoorbeeld gratis (hoger) onderwijs, gratis zorgverzekering en zelfs basisinkomen.
Bij gratis kinderopvang zit je wel met een paar praktische zaken:
– De politieke keuze: wil je mensen promoten om hun kinderen fulltime naar de opvang te brengen, of is het misschien ook goed als opa’s/oma’s inspringen, of ouders parttime werken?
– Er is in het verleden al vaker met de financiering van de opvangkosten gerommeld. Het gevolg is altijd een aardverschuiving: als je het invoert, dan zijn er ineens grote tekorten aan opvang, en als je het weer afschaft, dan gaat de helft van de opvang failliet.
Dus: bezint eer ge begint.
Voor mij loonde het niet om te werken, omdat opvang zo duur was en mijn man teveel verdiende. Wat ik binnen bracht, ging direct naar het kdv. Ook de peuterspeelzaal is voor ons peperduur. Onze peuter is dus gezellig thuis.
Met gratis kinderopvang of peuterspeelzaal zou ik wel werken én belasting betalen.
Maar dan zou ik ook gelijk een probleem hebben met corona, terwijl ze nu relax thuisschool kunnen doen. Je maakt het hele systeem veel kwetsbaarder dan wanneer iedereen eenverdiener is.
Ik zou bij gratis kinderopvang ook een vergoeding voor ouders willen die zelf hun kinderen opvoeden…;-)
Ter inspiratie: Ecorys heeft in 2015 een doorrekening hiervan gemaakt. Het heet doorrekening kindcentra 2020. (Voor als je wilt googlen)
Ik zou er wel voor zijn om de kinderopvang als basisvoorziening te gaan zien en dan een combi kinderopvang/onderwijs te krijgen.
Waarom wil ik niet mee betalen aan kinderopvang? Ik vind kinderopvang in minimaal het eerste levensjaar (voor mijzelf 2 jaar) helemaal niet goed voor een kind. In verband met hechting. Het sociale aspect heft dat zeker niet op. Waarom mogen ouders niet de keus hebben hun eigen kinderen op te voeden? Waarom betaalt een gezin, waarvan 1 ouder werkt percentueel veel meer belasting? Ik zie (vooral) moeders die zelf in de kinderopvang werken en hun eigen kinderen gesubsidieerd onderbrengen bij andere ouders. Nee, dank je. Vrijheid die ingeperkt wordt door de tool ongelijke belastingen ben ik erg op tegen
Ook als de kinderopvang gratis zou zijn, is het je eigen keuze om hier wel of geen gebruik van te maken.
Wat betreft hechting: ik ken exact 0 ouders die hun kind 5 dagen per week naar de opvang brengen. In ons geval is het 1 dag per week, en vanuit de ervaring van mijn vrouw (als kinderpsychologe) zijn er geen bewijzen te vinden voor slechtere hechting.
De vraag mbt. meer belasting bij 1 inkomen is volkomen valide, maar bezijdens de gratis kinderopvang. Het heeft alles te maken met de combinatiekorting die er voor zorgt dat werken voor de partner eerder loont. Het zou helpen om vrouwen zelfstandiger te houden.